Epidemiologia ogólna

podstawowy

WMKL_G.W01

WMKL_G.W02

WMKL_G.W03

WMKL_E.W01

Cel kształcenia: Wprowadzenie do aktualnej wiedzy epidemiologicznej z zakresu czynników ryzyka i etiologicznych oraz postaci klinicznych zakażeń (z uwagi na lokalizację oraz związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych). Ukształtowanie umiejętności w zakresie oceny/analizy ryzyka występowania zakażeń, zagrożeń z nimi związanych oraz sposobów ich prewencji, oceny wpływu organizacji pracy na występowanie zakażeń (w placówkach medycznych).

1. Zakażenia z perspektywy epidemiologii oraz możliwości prewencji i profilaktyki:

a. z uwagi na lokalizację (osobniczą) zakażenia – czynniki ryzyka

b. z uwagi na miejsca powstania zakażenia (specyfika zabiegów)

2. Case studies – dyskusja nad przykładami wyników analiz i prac Zespołów ds. zakażeń szpitalnych.

Cel kształcenia: Wprowadzenie do epidemiologii klinicznej. Wprowadzenie do aktualnej wiedzy epidemiologicznej z zakresu czynników ryzyka i etiologicznych oraz postaci klinicznych zakażeń na podstawie EBM ( z uwagi na lokalizację oraz związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych). Ukształtowanie umiejętności w zakresie oceny ryzyka występowania zakażeń, zagrożeń z nimi związanych oraz sposobów ich prewencji, oceny wpływu organizacji pracy na występowanie zakażeń. Program stanowi podstawowy merytoryczne prewencji zakażeń do praktycznych zajęć (w placówkach medycznych).

Ad. 1. Zakażenia z perspektywy epidemiologii (szczegółowy zakres):

Z uwagi na lokalizację osobniczą zakażenia – czynniki ryzyka

Zakażenia układu moczowego (ZUM) (15’)

1) Etiologia zakażeń układu moczowego - bakteryjne, wirusowe, grzybicze;

2) Czynniki ryzyka zakażeń układu moczowego – fizjologiczne i patologiczne;

3) Patomechanizm zakażeń układu moczowego;

4) Drogi zakażenia;

5) Naturalne mechanizmy chroniące przed zakażeniem układu moczowego;

6) Zakażenia układu moczowego u pacjenta hospitalizowanego - źródła zakażeń, etiologia;

7) Profilaktyka zakażeń układu moczowego;

8) Zakażeniu układu moczowego u chorych:

a) po przeszczepie nerki - ocena ryzyka wystąpienia zakażenia ,

b) dializowanych,

c) hospitalizowanych w oddziale intensywnej terapii,

d) w podeszłym wieku;

9) Monitorowanie chorego z cewnikiem założonym do pęcherza moczowego.

Zakażenia układu oddechowego (15’)

1) Źródła zakażeń górnych i dolnych dróg oddechowych;

2) Etiologia zakażeń układu oddechowego - bakteryjne, wirusowe, grzybicze;

3) Drogi szerzenia się zakażeń układu oddechowego na oddziale szpitalnym:

a) aspiracja endogenna - treść z górnych dróg oddechowych, treść żołądka,

b) aspiracja egzogenna - wdychane powietrze, wentylacja mechaniczna, inhalacje,

c) krwionośna tzw. hematogenna;

4) Mechanizmy obronne;

5) Czynniki ryzyka zakażeń dróg oddechowych;

6) Diagnostyka zakażeń górnych i dolnych dróg oddechowych;

7) Szpitalne zapalenia płuc - czynniki ryzyka u pacjenta hospitalizowanego;

8) Etiologia wczesnych i późnych zakażeń układu oddechowego;

9) Profilaktyka szpitalnych zapaleń płuc;

10) Gruźlica płuc - drogi zakażenia, czynniki etiologiczne;

11) Postępowanie w przypadku podejrzenia lub rozpoznania gruźlicy;

12) Postępowanie w stosunku do pacjentów i personelu z kontaktu , z osobą chorą na gruźlicę;

Zakażenie ran (15’)

1) Czynniki etiologiczne - bakteryjne, wirusowe, grzybicze, mieszane;

2) Czynniki ryzyka wynikające:

a) stanu chorego,

b) obecności zakażeń w miejscach innych niż operowane,

c) chorób towarzyszących (ciężkość choroby indeks ASA),

d) czasu hospitalizacji przed zabiegiem;

3) Podział ran w zależności od stopnia czystości i mechanizmów uszkodzenia;

4) Podział ran ze względu na obszar objęty infekcją;

5) Podział ran (według CDC) w zależności od stopnia czystości pola operacyjnego;

6) Ocena ryzyka wystąpienia zakażenia miejsca operowanego:

a) czynniki ryzyka zależne od pacjenta,

b) czynniki ryzyka zależne od procedur;

Zakażenia układu pokarmowego (15’)

1) Wywiad i elementy badanie fizykalne ukierunkowane na układ pokarmowy;

2) Etiologia zakażeń:

a) bakteryjne – salmonellozy, Clostridium difficile,

b) wirusowe – rotawirusy i adenowirusy,

c) grzybicze;

3) Źródła, rezerwuary i drogi szerzenia się zakażeń układu pokarmowego;

4) Profilaktyka zakażeń.

Zakażenia drogą kaniulacji naczyń (10’)

1) Wkłucia obwodowe i centralne;

2) czynniki ryzyka zakażeń odcewnikowych;

3) Etiologia zakażeń odcewnikowych;

4) Źródła i miejsca kolonizacji cewnika donaczyniowego:

a) postępowanie przy podejrzeniu i rozpoznaniu zakażenia odcewnikowego,

b) ocena ryzyka wystąpienia zakażenia;

5) Profilaktyka zakażeń związanych z obecnością cewników naczyniowych :

a) procedury zakładania i pielęgnacji dostępu naczyniowego,

b) postępowanie zakażoną kaniulą,

c) zakażenie płynów infuzyjnych,

d) monitorowanie pacjentów z założoną drogą dożylną.

Zakażenia u chorych z obniżoną odpornością (20’)

1) Zakażenia u chorych z przeszczepem szpiku:

a) infekcje w czasie neutropenii, przed zabiegiem,

b) infekcje wczesne i późne po przeszczepie,

c) wymagania sanitarne jakim powinien odpowiadać oddział na którym dokonuje się przeszczepiania szpiku ,

d) nadzór mikrobiologiczny,

e) zasady izolacji ochronnej,

f) immunosupresja – wpływ na organizm,

g) chemioterapia-procedura przygotowywania i podawania leków cytostatycznych,

h) systemy do stałego wlewu donaczyniowego;

2) Zakażenia CMV, HIV ;

3) Najczęstsze postacie zakażeń florą endogenną ;

4) Najczęstsze postacie zakażeń florą szpitalną - szczepy chorobotwórcze:

a) antybiotykoterapia,

b) powstawanie szczepów opornych,

c) procedura postępowania w przypadku stwierdzenia szczepów wankomycynoopornych;

5) Czynniki obniżające odporność chorego:

a) proces nowotworowy,

b) immunosupresja – niedobory odporności komórkowej, humoralnej,

c) agresywna chemioterapia,

d) niedożywienie chorego,

e) antybiotykoterapia;

6) Inwazyjne techniki diagnostyczne i medyczne jako czynniki sprzyjające wystąpieniu zakażeń (kortykoterapia, kaniulacja naczyń, żywienie pozajelitowe, wydłużony czas hospitalizacji);

7) Kolonizacja florą szpitalną - szczepy oporne;

8) Zapobieganie zakażeniom:

a) stosowanie określonych schematów antybiotykoterapii profilaktycznej i leczniczej,

b) ścisłe stosowanie procedur higienicznych i postępowania aseptycznego (chory, oddział),

c) mikrobiologiczne monitorowanie chorego - szybkie wychwycenie zagrożenia infekcją oraz samej infekcji,

d) stosowanie izolacji zależnej od dróg przenoszenia zakażeń,

B. Z uwagi na miejsca powstania zakażenia

Wybrane zagadnienia ryzyka zakażeń szpitalnych

Oddział intensywnej terapii (OIT) (20’)

a) źródła i drogi szerzenia się zakażeń szpitalnych,

b) zakażenia endogenne (flora pacjenta, kolonizacja),

c) zakażenia egzogenne zakażenia krzyżowe,

d) środowisko nieożywione - sprzęt, aparatura medyczna,

e) specyficzna flora mikrobiologiczna oddziału intensywnej terapii,

f) najczęstsze czynniki etiologiczne zakażeń na oddziałach intensywnej terapii wynikające z:

- stanu ogólnego pacjenta z zaburzeniami czynności wielu narządów,

- obniżenia odporności,

- inwazyjnych technik diagnostycznych, monitorowania i terapii,

- długotrwałego unieruchomienia w pozycji przymusowej,

- zaburzeń perfuzji narządowej,

- specyfiki szpitalnej flory bakteryjnej,

- krzyżowania się dróg pacjentów hospitalizowanych w różnych oddziałach szpitalnych,

- polityki antybiotykowej,

- specyfiki drobnoustrojów odpowiedzialnych za zakażenia w OIT,

g) czynników predysponujących do wystąpienia szpitalnego zakażenia płuc pacjenta leczonego w OIT – objawy

zakażenia,

h) czynniki predysponujące do wystąpienia zakażenia układu moczowego pacjenta leczonego w OIT – objawy

zakażenia,

i) czynniki predysponujące do wystąpienia zakażenia krwi (sepsy) pacjenta leczonego w OIT,

j) zakażenia grzybicze u chorych w OIT,

k) powikłania przy przedłużonej respiratoterapii - zapalenia płuc u chorych sztucznie wentylowanych:

- epidemiologia i etiologia,

- podział, czynniki ryzyka i patomechanizmy,

- czynniki ryzyka VAP (ventilation acquired pneumonia),

- definicja i rozpoznanie,

- standard rozpoznawania zapalenia płuc u wentylowanych mechanicznie,

- kliniczna skala infekcji płucnych,

- pojęcie selektywnej dekontaminacji SDD;

Pracownia endoskopii (20’)

a) rodzaje pracowni endoskopowych, rodzaje i zakres badań wykonywanych w pracowni endoskopowej,

b) kolejność wykonywania badań – w zależności od zakresu wykonywanych badań (bronchoskopie, badania górnego i dolnego odcinka przewodu pokarmowego, z użyciem promieni rentgena),

c) ryzyko wystąpienia zakażeń: wirusowych, bakteryjnych, grzybiczych,

d) ryzyko wystąpienia ze strony pacjenta, personelu, sprzętu,

e) zasady postępowania z endoskopami i osprzętem,

f) dezynfekcja i sterylizacja endoskopów,

g) myjnie automatyczne do endoskopów,

h) dezynfekcja osprzętu – myjki ultradźwiękowe,

i) zasady bezpiecznej pracy w pracowni endoskopowej;

Oddział dializ (20’)

a) czynniki ryzyka wystąpienia zakażeń szpitalnych na oddziale dializ:

- pojęcie hemodializy, plazmaferezy, dializy otrzewnowej,

- podstawowe zjawiska fizyczne zastosowane do technik dializacyjnych (dyfuzja, konwekcja),

- aparat do hemodializy (budowa przygotowanie, kontrola, dezynfekcja i sterylizacja),

- cewniki do hemodializ (rodzaje, zasady zakładania i pielęgnacji, kontrola bakteriologiczna).

- przetoka tętniczo-żylna (pielęgnacja przetoki po jej założeniu oraz w trakcie wykonywanych zabiegów,

- cewnik Tenckhoffa,

- płyn dializacyjny (rodzaje, przygotowanie, kontrola jakości koncentratów),

- dializator (budowa, funkcja, postępowanie po wykonanej dializie oraz przed ponowną dializą),

- błędy przy wykonywaniu procesów dezynfekcji, sterylizacji sprzętu dializacyjnego,

a) podział zakażeń:

- bakteryjne (krwi, układu moczowego, gruźlica),

- zakażenia wirusami HBV, HCV,

d) zapobieganie zakażeniom:

- organizacja oddziału hemodializ,

- standardy lokalowe,

- standardy wyposażenia ośrodka i stanowiska hemodializ w sprzęt medyczny oraz aparaturę medyczną,

- procedury dezynfekcji i sterylizacji sprzętów w oddziale,

- profilaktyka zakażeń wywołanych poprzez płyn dializacyjny,

- profilaktyka zakażeń wywołanych z powodu założonych cewników naczyniowych

- monitorowanie oddziału poprzez badania bakteriologiczne na czystość i jałowość (woda, sprzęt)

- kontrola koncentratów,

- postępowanie w przypadku MRSA,

- standardy ograniczania zagrożenia epidemiologicznego zakażeń wirusowych i bakteryjnych

- kontrola stanu zdrowia personelu (szczepienia p/WZW B, regularne sprawdzanie miana przeciwciał, kontrola bakteriologiczna na nosicielstwo MRSA;

Oddziała położniczo-ginekologiczny (20’)

a) czynniki ryzyka w oddziałach położniczo-ginekologicznych,

- waginoza bakteryjna (zapalenie pochwy),

- inwazyjne metody diagnostyczne np. amniopunkcja,

- choroby współistniejące np. cukrzyca,

- przedoperacyjna niedokrwistość,

- przedwczesne odpłynięcie wód płodowych,

- przedłużający się czas trwania porodu,

- wielokrotne badanie położnicze,

- metody inwazyjne monitorowania płodu,

b) czynniki etiologiczne zakażeń – bakterie, grzyby, wirusy,

c) najczęstsze postacie zakażeń:

- poronienie zakażone,

- zakażenie wewnątrz owodniowe,

- zakażenie układu moczowego,

- zakażenia połogowe,

- zakażenie rany po nacięciu krocza ,

- zakażenia rany po cięciu cesarskim lub operacji ginekologicznej,

d) zapobieganie zakażeniom w oddziale ginekologiczno – położniczym:

- procedury redukujące ryzyko wystąpienia zakażeń,

- edukacja personelu i pacjentek w zakresie prewencji zakażeń.

Lecznictwo otwarte (10’)

1) Zakażenia w stomatologii i gabinetach zabiegowych:

a) źródła zakażeń związane z:

- pacjentem – stan higieny jamy ustnej,

- narzędziami i sprzętem – sposób postępowania po użyciu,

- personelem – infekcje, nie przestrzeganie procedur,

b) zapobieganie zakażeniom:

- dekontaminacja narzędzi,

- dekontaminacja sprzętu,

- sterylizacja narzędzi i materiału opatrunkowego,

- dekontaminacja rąk personelu;

Studium Przypadku z prac Zespołu ds. zakażeń szpitalnych (45’)

Zalecana literatura

1. Bauman –Popczyk, A. red. Choroby zakaźne i pasożytnicze – epidemiologia i profilaktyka, alfa-Medica Press, Bielsko Biała, 2014

2. Jędrychowski W.: Epidemiologia w medycynie klinicznej i zdrowiu publicznym, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010

3. Bzdęga J., Gębska-Kuczerowska A.: Epidemiologia w zdrowiu publicznym, PZWL, Warszawa, 2010

4. Dzierżanowska D.: Zakażenia szpitalne, alfa-Medica Press, Bielsko Biała, 2008

5. Wytyczne WHO dotyczące higieny rąk w opiece zdrowotnej – podsumowanie, WHO, 2009 (dostępny na stronie http://www.cmj.org.pl

Literatura uzupełniająca

• www.pspe.pl (Zeszyty, aktualne informacje dla środowiska).

• www.microbiology.pl (wykłady Polskiego Stowarzyszenia Mikrobiologicznego, bieżące informacje w obszarze mikrobiologii).

• www.ptzs.org.pl (aktualne informacje Polskiego Towarzystwa Zakażeń Szpitalnych).

• http://ptwakc.org.pl/ (Polskiego Towarzystwa Wakcynologiczne)

• www.isap.sejm.gov.pl (bezpłatny dostęp do aktualnej i archiwalnej bazy polskich aktów prawnych).

• http://www.pteilchz.org.pl/ (Polskiego Towarzystwa Lekarzy Epidemiologów i Chorób Zakaźnych)

• www.ecdc.europa.eu (bieżące, bezpłatne aktualności w dziedzinie chorób zakaźnych i zakażeń w tym zakażeń szpitalnych).

• http://wwwnc.cdc.gov

• www. who.int/en/ (bieżące, bezpłatne aktualności w dziedzinie chorób zakaźnych i zakażeń).

• www.antybiotyki.edu.pl (Narodowy Program Ochrony Antybiotyków, rekomendacje i dokumenty w zakresie polityki antybiotykowej).

• Raporty tematyczne WHO: (dostępny na stronie WHO http://www.who.int)

• http://ecdc.europa.eu

• Strona edukacyjna projektu jestem świadom. http://www.hcv.pzh.gov.pl/Page/platforma-e-learningowa-1

• Aktualnie obowiązujące akty prawne w zakresie ochrony przeciw chorobom zakaźnym

• Strona internetowa GIS https://www.gov.pl/web/gis

• http://antybiotyki.edu.pl/definicje-zakazen-zwiazanych-z-opieka-zdrowotna-hai-obowiazujace-od-1-stycznia-2016-r/

• https://szczepienia.pzh.gov.pl/

- dowolny podręcznik z chorób wewnętrznych np. red. A. Szczeklika.(dostęp interenetowy wraz z publikacjami Medycyny Praktycznej lub Medycyny po Dyplomie)

Cel i efekty kształcenia: Wprowadzenie do epidemiologii klinicznej. Wprowadzenie do aktualnej wiedzy epidemiologicznej z zakresu czynników ryzyka i etiologicznych oraz postaci klinicznych zakażeń ( z uwagi na lokalizację oraz związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych). Ukształtowanie umiejętności w zakresie oceny ryzyka występowania zakażeń, zagrożeń z nimi związanych oraz sposobów ich prewencji, oceny wpływu organizacji pracy na występowanie zakażeń. Program stanowi podstawowy merytoryczne prewencji zakażeń do praktycznych zajęć (w placówkach medycznych).

w zakresie wiedzy:

W1. wymieni elementy wywiadu ukierunkowane na diagnostykę zakażeń i czynników ryzyka dot. poszczególnych układów: oddechowego, pokarmowego, moczowego, płciowego, sercowo – naczyniowego wraz z ich prewencją.

W2. sklasyfikuje podział ran wg CDC w zależności od stopnia czystości pola operacyjnego,

W3. wymieni czynniki ryzyka zakażenia miejsca operowanego, zabiegów inwazyjnych

W4. wymieni zalecenia CDC dotyczące kaniulacji naczyń obwodowych i centralnych,

W5. przeanalizuje ryzyko wystąpienia zakażeń u chorych z obniżoną odpornością,

W6. zdefiniuje źródła zakażeń w lecznictwie szpitalnym i otwartym.

W7. omówi najczęstsze przyczyny i źródła zakażeń w oddziałach/pracowniach szpitalnych (intensywnej terapii, dializ, endoskopowej)

w zakresie umiejętności umie:

U1. ocenić ryzyko zakażeń związane z okresem inkubacji, zabiegami medycznymi (cewnikowaniem pęcherza moczowego, kaniulacji naczyń, intubacji, dializ itp.)

U2. rozpoznać i ocenić czynniki ryzyka występowania zakażeń układów np.: oddechowego, pokarmowego, moczo-płciowego,

U3. rozpoznać i ocenić czynniki ryzyka wystąpienia zakażenia miejsca operowanego,

U4. wdrożyć procedury minimalizujące ryzyko wystąpienia zakażeń i ich prewencji

U5. ustalić zasady prawidłowego postępowania ze sprzętem i aparaturą znajdującą się oddziale intensywnej terapii, sali operacyjnej, stacji dializ.

U6. ocenić prawidłowość mycia i dezynfekcji rąk

U7. rozpoznać źródła zakażeń w oddziałach szpitalnych

U8. prowadzić edukację dla personel i pacjentów oddziału/pracowni zabiegowych w zakresie prewencji zakażeń,

U9. zastosować zasady bezpiecznej pracy.

U10. wskazać elementy samo-opieki u pacjentów z zakażeniem, z uwzględnieniem stanu chorego,

w zakresie kompetencji społecznych:

K1. przestrzega praw pacjenta,

K2. przestrzega tajemnicy zawodowej,

e-learning , seminarium – 5 godzin

5 godzin – udział w seminarium ( ECTS- 0,2)

10 godzin – przygotowanie do seminarium (ECTS-0,3)

Czynny udział w seminarium;

-udział w dyskusji

-przygotowanie i wygłoszenie referatu

Samokształcenie;

- przygotowanie pracy poglądowej

- przygotowanie prezentacji multimedialnej lub przygotowanie referatu

- praca własna (np. przygotowanie do: zajęć, studiowanie literatury, powtarzanie materiału, prace domowe itd.).

Wiedza:

odpowiedź ustna, praca pisemna/prezentacja, analiza danych.

Umiejętności:

aktywność na seminariach, praca indywidualna oraz zespołowa, udział w dyskusjach..

Kompetencje społeczne:

Samoocena uczestnika.

Zaliczenie ustne w formie prezentacji.

Maksymalnie nieobecność - 1h.(nieusprawiedliwiona)

KRYTERIA OCENIANIA

na ocenę BDB - student zna świetnie zagadnienia nt. dróg szerzenia i prewencji zakażeń oraz profilaktyki chorób zakaźnych (ze szczególnym uwzględnieniem usług medycznych). Wykazywał wyjątkową/ponadprogramową aktywność merytoryczną w czasie zajęć (prezentacja/dyskusje)

na ocenę DB - student zna dobrze zagadnienia nt. dróg szerzenia i prewencji zakażeń oraz profilaktyki chorób zakaźnych (ze szczególnym uwzględnieniem usług medycznych). Wykazywał aktywność merytoryczną w czasie zajęć (prezentacja/dyskusje)

na ocenę DST - student zna świetnie zagadnienia nt. dróg szerzenia i prewencji zakażeń oraz profilaktyki chorób zakaźnych (ze szczególnym uwzględnieniem usług medycznych). Wykazywał aktywność w czasie zajęć podstawową (prezentacja)

na ocenę NDST - student nie zna treści poruszanych zagadnień nt. dróg szerzenia i prewencji zakażeń oraz profilaktyki chorób zakaźnych (ze szczególnym uwzględnieniem usług medycznych). Nie wykazywał aktywność w czasie zajęć (prezentacja)

praktyki studenckie oraz zajęcia w laboratoriach i klinikach w czasie toku studiów.