Wstęp do nauki o języku [WH-FP-I-1-WsteNauJez] Semestr zimowy 2021/22
Wykład, grupa nr 1

Bartmiński J. (red.), 2001, Współczesny język polski, Lublin: Wyd. UMCS.

Danieleiwczowa M., 2017, Do czego konieczny jest język? Co jest konieczne w języku?, "Załącznik kulturoznawczy" nr 4/2017, s. 11-31.

Grabias S., 2019, Język w zachowaniach społecznych, Wyd.4., Wyd. UMCS: Lublin.

Lyons J., 1983, Semantyka, t. 1, PWN, Warszawa, s. 176-223.

de Saussure F., 2004, Szkice z językoznawstwa ogólnego, przekł. M. Danielewiczowa, Warszawa: Wyd. Dialog, z cz. „Dokumenty dawne”: drugi wykład genewski i „Cechy mowy ludzkiej”.

Wajszczuk J., 2005, O metatekście, KLF UW: Warszawa.

Whorf B. L., 2002, Język, myśl i rzeczywistość, T. Hołówka (tłum.), Wydawnictwo KR: Warszawa.

Wierzbicka A., 2004, Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne, Wyd. UMCS: Lublin.

Problemy szczegółowe, przedstawiane i omawiane w czasie wykładu:

1. Przedmiot językoznawstwa i różne aspekty badań lingwistycznych

- językoznawstwo jako nauka interdyscyplinarna

- problem pochodzenia języka

2. Typologie języków

- rodziny i grupy językowe

- języki fleksyjne, pozycyjne, aglutynacyjne, izolowane

3. Koncepcja języka F. de Saussure’a (langage, langue, parole; diachronia i synchronia)

4. Teorie znaku językowego

- język wśród innych rodzajów znaków (językoznawstwo jako dział semiotyki)

- koncepcja znaku językowego de Saussure’a

- trójkąt semiotyczny Ogdena i Richardsa

- trójkąt semiotyczny Morrisa

- znaki językowe: fonemy, morfemy, leksemy, wypowiedzenia

5. Relacje semantyczne w systemie języka (antonimia, hiponimia, synonimia)

6. Relacje syntagmatyczne w systemie języka - podsystem składniowy języka polskiego

7. Problem części mowy - różne klasyfikacje (semantyczna, fleksyjna i składniowa)

8. Wyraz słownikowy - gramatyczny - graficzny; pojęcie jednostki języka A. Bogusławskiego

9. Frazeologizmy jako element systemu języka - wyrażenia, frazy i zwroty

9. Zróżnicowanie polszczyzny - środowiskowe, stylistyczne, terytorialne i temporalne

10. Teorie aktu komunikacji i funkcji języka

- schemat aktu komunikacji K. Bühlera

- schemat aktu komunikacji R. Jakobsona

11. Teoria aktów mowy J. Austina

- performatywy i konstatacje

- lokucja, illokucja i perlokucja

12. Implikatury konwersacyjne P. Grice'a

13. Język a kultura

- hipoteza Sapira-Whorfa

- teoria semów mowy A. Wierzbickiej

Zajęcia prowadzone są metodą wykładu konwersatoryjnego.

Studenci uczą się zabierania głosu w dyskusji na tematy lingwistyczne, a także krytycznej lektury tekstów naukowych i analizowania konkretnych zjawisk językowych (wspólne rozwiązywanie praktycznych zadań do poszczególnych tematów, np. wskazywanie jednostek języka, rozpoznawanie funkcji wypowiedzi i poszczególnych aktów mowy). Rozwiązywanie testów na platformie Moodle służy utrwaleniu najważniejszych omawianych zagadnień oraz usystematyzowaniu pracy własnej studenta.

Cykl wykładów zakończony jest egzaminem ustnym, do którego student dopuszczany jest na podstawie obecności na zajęciach (dopuszczalne są dwie nieusprawiedliwione nieobecności), a także aktywności, którą rozumiem jako udowodnienie ciągłości pracy własnej poprzez wypełnienie dwóch testów na platformie Moodle i/lub udział w omawianiu tekstów i wspólnym rozwiązywaniu zadań lingwistycznych w czasie zajęć.

Ocena końcowa jest oceną z egzaminu ustnego. Zestawy egzaminacyjne zawierają zarówno zadania szczegółowe (wskazywanie jednostek języka oraz wyjaśnianie omawianych zjawisk lingwistycznych na konkretnych przykładach), jak i bardziej ogólne (omawianie zagadnień i przeczytanych tekstów).

Ponadto:

Student uzyskuje ocenę niedostateczną, jeżeli nie opanował efektów kształcenia.

Student uzyskuje ocenę dostateczną, jeżeli:

- po części zna podstawową terminologię z dziedziny językoznawstwa, wymienia działy tej nauki i umie uzasadnić jej interdyscyplinarny charakter;

- w dostatecznym stopniu ma uporządkowaną wiedzę, obejmującą wybrane teorie i nurty metodologiczne, wypracowane w obszarze językoznawstwa; ma dostateczną wiedzę o dwudziestowiecznych osiągnięciach w tym zakresie i kierunkach ich rozwoju z zakresu wybranych zagadnień, które będą mu potrzebne w dalszym studiowaniu przedmiotów językoznawczych;

- w dostatecznym stopniu ma uporządkowaną wiedzę na temat języka jako systemu znaków, a także świadomość jego złożoności oraz problematyki związanej z użyciem systemu;

- po części potrafi posługiwać się podstawowymi narzędziami językoznawczymi, m.in. dokonywać uproszczonej analizy morfologicznej i składniowej; wskazywać elementy aktów mowy, rozpoznawać funkcje języka;

Dobrą ocenę uzyskuje Student, który:

- dobrze zna podstawową terminologię z dziedziny językoznawstwa, wymienia działy tej nauki i umie uzasadnić jej interdyscyplinarny charakter;

- w dobrym stopniu ma uporządkowaną wiedzę, obejmującą wybrane teorie i nurty metodologiczne, wypracowane w obszarze językoznawstwa; ma dobrą wiedzę o dwudziestowiecznych osiągnięciach w tym zakresie i kierunkach ich rozwoju z zakresu wybranych zagadnień, które będą mu potrzebne w dalszym studiowaniu przedmiotów językoznawczych;

- w dobrym stopniu ma uporządkowaną wiedzę na temat języka jako systemu znaków, a także świadomość jego złożoności oraz problematyki związanej z użyciem systemu;

- dobrze potrafi posługiwać się podstawowymi narzędziami językoznawczymi, m.in. dokonywać uproszczonej analizy morfologicznej i składniowej; wskazywać elementy aktów mowy, rozpoznawać funkcje języka;

Bardzo dobrą ocenę uzyskuje Student, który:

- bardzo dobrze zna podstawową terminologię z dziedziny językoznawstwa, wymienia działy tej nauki i umie uzasadnić jej interdyscyplinarny charakter;

- w bardzo dobrym stopniu ma uporządkowaną wiedzę, obejmującą wybrane teorie i nurty metodologiczne, wypracowane w obszarze językoznawstwa; ma bardzo dobrą wiedzę o dwudziestowiecznych osiągnięciach w tym zakresie i kierunkach ich rozwoju z zakresu wybranych zagadnień, które będą mu potrzebne w dalszym studiowaniu przedmiotów językoznawczych;

- w bardzo dobrym stopniu ma uporządkowaną wiedzę na temat języka jako systemu znaków, a także świadomość jego złożoności oraz problematyki związanej z użyciem systemu;

- bardzo dobrze potrafi posługiwać się podstawowymi narzędziami językoznawczymi, m.in. dokonywać uproszczonej analizy morfologicznej i składniowej; wskazywać elementy aktów mowy, rozpoznawać funkcje języka;