General methodology

Przedmiot Metodologia ogólna realizowany jest w wymiarze 32 godzin wykładu.

Najważniejszym celem wykładu jest zaznajomienie studentów z zagadnieniami dotyczącymi tego, czym jest nauka i metodologia, a także ze sposobem rozumowania w naukach empirycznych. W dalszej części kursu studenci zostaną zapoznani z przebiegiem procesu badawczego w psychologii, sposobem formułowania problemów i hipotez badawczych, modelami badawczymi w psychologii: eksperymentalnymi i korelacyjnymi.

Po zakończeniu kursu studenci będę potrafili: ocenić poprawność wprowadzonych definicji oraz stawianych hipotez badawczych w kontekście danej koncepcji psychologicznej we własnej pracy (np. magisterskiej) czy w pracy opublikowanej w piśmie naukowym, identyfikować zmienne zależne i niezależne oraz poprawnie rozpoznawać poziom ich pomiaru, a także poprawnie identyfikować model badawczy, w ramach którego realizowane było badanie.

Szczegółowe cele zajęć w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji

WIEDZA

Aby absolwent psychologii umiał odróżniać poznanie naukowe od poznania nienaukowego – zwłaszcza w odniesieniu do poznania psychologicznego - powinien opanować podstawy metodologii ogólnej nauk empirycznych (do których należy psychologia), takie jak sposoby definiowania terminów w nauce i rodzaje popełnianych przy tym błędów, rodzaje terminów, sposoby konstrukcji teorii, powinien odróżniać specyficzne zasady rządzące wytworami (przedmiotami) teorii, między innymi znać sposoby uzasadniania tez (stwierdzeń), powinien znać funkcje nauki i operować wiedzą na temat cech charakteryzujących „dobrą” teorię naukową.

Współczesny psycholog powinien znać różnicę między nauką racjonalistyczną a relatywistyczną, operować ze zrozumieniem takimi terminami z zakresu teorii poznania jak racjonalizm, empiryzm, operacjonizm, pozytywizm, neopozytywizm czy modernizm i postmodernizm, powinien umieć wskazać podobieństwa między nimi oraz różnice w rozumieniu i uprawianiu nauki, znać ich ważniejszych przedstawicieli. Kończący psychologię powinien – na poziomie filozoficznym – zdawać sobie sprawę ze specyfiki aparatu pojęciowego psychologii i trudności związanych z konstrukcją koncepcji psychologicznych bazujących na takich pojęciach.

Na wykładach wprowadzane są treści niezbędne do rozumienia procesu badawczego, poprawnego formułowania problemów i hipotez badawczych, jak i identyfikacji zmiennych zależnych i niezależnych oraz rozpoznawania poziomu ich pomiaru. Ponadto, omówione zostaną podstawowe informacje dotyczące eksperymentalnych i korelacyjnych modeli badawczych.

UMIEJĘTNOŚCI

Student powinien umieć ocenić sensowność planu badawczego i wiarogodność wniosków przedstawianych w literaturze przedmiotu (krajowej i zagranicznej; na wykładzie stosuje się terminologię dwujęzyczną, polską i angielską), a zatem czytać ze zrozumieniem prace naukowe z zakresu psychologii.

Powinien umieć zaplanować badanie własne, uwzględniając ograniczenia dotyczące późniejszej analizy danych (wynikające z rodzaju używanych skal pomiarowych, ich rozkładów prawdopodobieństwa, liczby analizowanych zmiennych, liczby zmiennych kontrolowanych.

Absolwent psychologii powinien umieć sformułować nowe hipotezy badawcze, rozszerzając analizowany temat lub wskazać nowe zagadnienie (do zbadania) w przypadku niemożności ustosunkowania się do otrzymanych wyników oraz umiejętnie dobrać poziom pomiaru do uwzględnionych w badaniach zmiennych zależnych i niezależnych.

KOMPETENCJE

Psycholog powinien posiąść umiejętność formułowania raportów z badań w języku metodologii i statystyki. Powinien zawsze krytycznie oceniać proces własnej pracy badawczej, pozostawać otwartym na merytoryczną krytykę prezentowanej syntezy wyników badań nie wycofując się z merytorycznej dyskusji.

Ajdukiewicz, K. (1990). Logika pragmatyczna. Warszawa: PWN (wybrane fragmenty).

Babbie, E. (2021). Badania społeczne w praktyce. Warszawa: PWN (rozdział 5).

Brzeziński, J. (2019). Metodologia badań psychologicznych, Warszawa: PWN (wybrane fragmenty).

Brzeziński, J., Zakrzewska, M. (2020). Metodologia. Podstawy metodologiczne i statystyczne prowadzenia badań naukowych w psychologii. W: J. Strelau, D. Doliński (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, t.1 (s. 176-207), Gdańsk: GWP.

Frankfurt-Nachmias, Ch., Nachmias, D. (2001). Metody badawcze w naukach społecznych. Poznań: ZYSK i S-ka (wybrane fragmenty).

Francuz P., Mackiewicz R. (2005). Liczby nie wiedzą, skąd pochodzą. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Hempel, C. G. (2001). Filozofia nauk przyrodniczych. Warszawa: Fundacja Aletheia.

Nowak, S. (2021). Metodologia badań społecznych. Warszawa: PWN.

Popper, K. R. (1977). Logika odkrycia naukowego. Warszawa, PWN (rozdział 1).

Price, P. (2020). Research Methods: Core Concepts and Skills for Psychology (v. 2.1). Boston: FlatWorld.

Shaughnessy, J., Zechmeister, E., Zechmeister, J. (2010). Metody badawcze w psychologii. Gdańsk: GWP (wybrane fragmenty).

Zajęcia mają na celu poszerzenie wiedzy, umiejętności i kompetencji studenta, które służą następującym, ogólnym efektom kształcenia, określonych w efektach kształcenia dla programu kształcenia dla kierunku Psychologia dla jednolitych studiów magisterskich. Zgodnie z nimi absolwent:

- posiada wiedzę na temat tego, czym zajmuje się psychologia, w czym się różni od innych nauk, jakie są jej dyscypliny, czym się one szczegółowo zajmują (PS_W01)

- posiada wiedzę na temat nowoczesnej metodologii badań bazującej na zaawansowanej statystyce i aktualnej psychometrii (PS_W06)

- umie zastosować odpowiednie metody analizy statystycznej do interpretacji danych empirycznych oraz ocenić wartość stosowanych technik badawczych (PS_U06)

W ramach przedmiotu „Metodologia ogólna” oznacza to realizację następujących, szczegółowych efektów kształcenia:

WIEDZA

1. Student zna różnice między definicjami a uogólnieniami empirycznymi.

2. Student zna modele poznania naukowego, a także specyfikę poznania naukowego w psychologii, jako nauki empirycznej.

3. Student charakteryzuje postępowanie badawcze według metody indukcjonistycznej, jak i hipotetyczno-dedukcyjnej.

4. Student rozumie znaczenie zarówno słabej, jak i mocnej zasady racjonalności.

5. Student posiada wiedzę wynikającą z teorii poznania o rozumieniu prawdy naukowej i możliwych granic poznania.

6. Student zna osobliwości badania naukowego: intersubiektywną sprawdzalność i komunikowalność, powtarzalność, idealizacyjny charakter nauki.

7. Student zna zasady klasyfikacji zmiennych, sposoby ich doboru oraz ich operacjonalizacji.

8. Student posiada podstawową wiedzę o możliwościach zastosowania schematów badawczych w psychologii (obserwacyjnych, w szczególności eksperymentalnych i korelacyjnych).

UMIEJĘTNOŚCI

1. Potrafi ocenić poprawność formalną definicji i teorii naukowych.

2. Potrafi odróżnić teksty naukowe od nienaukowych.

3. Potrafi poprawnie zbudować wskaźniki zjawiska ukrytego.

4. Potrafi budować precyzyjne, intersubiektywnie, komunikowalne i empirycznie sensowne definicje terminów psychologicznych.

5. Potrafi postawić problem badawczy i sformułować dla niego hipotezę badawczą, uwzględniając przy tym właściwy model badawczy niezbędny do jej weryfikacji.

KOMPETENCJE

1. Jest w stanie uczestniczyć w krytycznej dyskusji na temat walorów naukowych konkretnej pracy empirycznej.

2. Jest otwarty na merytoryczną krytykę. Potrafi również włączyć się w takową polemikę.

Udział w wykładzie – 32 godziny

Przygotowanie do wykładu / lektura tekstów – 35 godzin

Przygotowanie do ćwiczeń / lektura tekstów / prace domowe – 35 godzin

Przygotowanie do zaliczenia przedmiotu – 48 godzin.

(150 godzin / 25 = 6 ECTS)

Zaliczenie wykładu w formie pisemnego egzaminu jest przeprowadzane na koniec roku akademickiego. Egzamin obejmuje treści prezentowane na wykładach oraz te zawarte w zalecanej literaturze. Egzamin weryfikuje wiedzę, umiejętności oraz kompetencje zdefiniowane w efektach kształcenia przedmiotu „Metodologia ogólna”.

Studenci w trakcie roku akademickiego są zapoznawani z przykładowymi pytaniami egzaminacyjnymi.

Na ocenę niedostateczną (2):

Student opanował mniej niż 60% wiedzy i umiejętności, objętych programem nauczania. Podawane przez niego definicje są błędne lub niekompletne, nie potrafi wykorzystać wiedzy w pytaniach sprawdzających umiejętności.

Na ocenę dostateczną (3):

Student opanował minimum 60% wiedzy i umiejętności, objętych programem nauczania. Operuje wiedzą ze zrozumieniem i potrafi ją wykorzystać w pytaniach sprawdzających umiejętności.

Na ocenę dobrą (4):

Student operuje ze zrozumieniem minimum 80% wiedzy, objętej tokiem nauczania. Potrafi wykorzystać tę wiedzę w pytaniach sprawdzających umiejętności.

Na ocenę bardzo dobrą (5):

Student dysponuje w zasadzie pełnym zakresem wiedzy i umiejętności, objętych tokiem nauczania. Potrafi w sposób wyczerpujący i kompetentny zaprezentować wiedzę metodologiczną, wykorzystuje ją poprawnie w pytaniach sprawdzających umiejętności i wykazuje się krytycznym podejściem do problemów metodologicznych.