Wstęp do filologii

E-Learning (pełny kurs)

obowiązkowy

nie dotyczy

Wykład stanowi wprowadzenie do filologii, czyli nauki o języku i literaturze. Ukazuje wspólną problematykę językoznawstwa i literaturoznawstwa, koncentrując się na teorii tekstu i wypowiedzi, ze szczególnym uwzględnieniem wypowiedzi literackiej. Wprowadza podstawowe pojęcia i rozróżnienia – na tle odpowiednich ujęć teoretycznych. Stanowi także wstęp do niektórych najnowszych trendów w badaniach językowych i literackich i językowych: tzw. zwrot narratywistyczny, zwrot obrazowy, zwrot etyczny, zwrot somatyczny, badania nad pamięcią, badania postkolonialne, posthumanizm. Wprowadza niektóre elementy ujęć pokrewnych, mających ponaddyscyplinarny charakter: kognitywizmu, semiotyki, antropologii kulturowej, semantyki oraz filozofii języka i literatury.

1. Podstawowe terminy filologii: język, wypowiedź, tekst, piśmiennictwo, literatura.

2. Geneza języka (mowy).

3. Mit i "słowo święte".

4. Oralność i piśmienność. Dźwięk i znak.

5. Język i wypowiedź: między indywidualnością a zbiorowością.

6. Zagadnienie metafory.

7. Akt mowy i gatunek mowy a gatunek literacki.

8. Na początku była pieśń. Związki literatury i muzyki.

9. Na początku była opowieść. Czy wszystko jest narracją?

10. Na początku był dialog. Dialogiczność i intertekstualność.

11. Literatura jako ekspresja. Liryczność. Tekst a doświadczenie wewnętrzne.

12. Literatura faktu.

13. Literatura a pamięć. Literatura a cielesność.

14. Literatura dokumentu osobistego (list, dziennik, pamiętnik, czat).

15. Wstęp do teorii znaczenia. Znaczenie słowa, zdania, wypowiedzi.

16. Struktura tekstu. Ujęcie tekstologiczne i literaturoznawcze.

17. Struktura tekstu literackiego. Wielopoziomowość.

18. Wstęp do teorii interpretacji. Sens, rozumienie, granice interpretacji.

19. Rozumienie tekstu dawnego. Rekonstrukcja obrazu świata, w który wbudowany jest tekst.

20. Przemiany w pojmowaniu języka i literatury w wieku XXI.

21. Wypowiedź a dyskurs. Dyskurs feministyczny, postzależnościowy.

22. Zwrot etyczny. Prawda, kłamstwo, odpowiedzialność – w tekście i nauce o tekście.

23. Doświadczenie estetyczne a tekst.

24. Słowo – świadomość – doświadczenie – wypowiedź.

25. Sztuczna inteligencja a język, świadomość i komunikacja.

Literatura:

Bachtin Michaił, Problem tekstu. Próba analizy filozoficznej, przeł. Jerzy Faryno, „Pamiętnik Literacki” 1977 z. 3.

lub] - Michaił Bachtin, Słowo dialogu, dialogowość słowa, [w:] Antropologia słowa. Zagadnienia i wybór tekstów, red. G. Godlewski, A. Mencwel, R. Sulima, Wydawnictwa UW, Warszawa 2003 (fragment pracy Estetyka twórczości słownej, tłum. Danuta Ulicka, PIW, Warszawa 1986)

Lektura dla osób zainteresowanych tematem: pozostałe teksty, drukowane w tym dziale antologii, ujęte w pliku pdf.

Bartmiński Jerzy, Stanisława Niebrzegowska Bartmińska, Tekstologia, Warszawa 2012

Dobrzyńska Teresa, Tekst. Próba syntezy, [w:] Problemy teorii literatury, s. 4, Ossolineum, Wrocław 1998

Gadamer Hans-Georg, Język i rozumienie, wyb., przekład i posłowie Piotr Dehnel i Beata Sierocka, Fundacja Aletheia, Warszawa 2003

Górski Konrad, Tekstologia i edytorstwo dzieł literackich, Wydawnictwo UMK, Toruń 2011 (lub inne wydania)

Kuckenburg Martin, Pierwsze słowo, przeł. Bartosz Nowacki, PIW, Warszawa 2016, 2021

Mayenowa Maria Renata, Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka, Ossolineum, Wrocław 1978

Ong Walter Jackson, Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii, przeł. Józef Japola, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2011

E-Learning (pełny kurs)

Wykład - 30 godz.

Przygotowanie lektury do wykładu i egzaminu - 30 godz.

obowiązkowy

nie dotyczy

Wykład stanowi wprowadzenie do filologii, czyli nauki o języku i literaturze. Ukazuje wspólną problematykę językoznawstwa i literaturoznawstwa, koncentrując się na teorii tekstu i wypowiedzi, ze szczególnym uwzględnieniem wypowiedzi literackiej. Wprowadza podstawowe pojęcia i rozróżnienia – na tle odpowiednich ujęć teoretycznych. Stanowi także wstęp do niektórych najnowszych trendów w badaniach językowych i literackich i językowych: tzw. zwrot narratywistyczny, zwrot obrazowy, zwrot etyczny, zwrot somatyczny, badania nad pamięcią, badania postkolonialne, posthumanizm. Wprowadza niektóre elementy ujęć pokrewnych, mających ponaddyscyplinarny charakter: kognitywizmu, semiotyki, antropologii kulturowej, semantyki, teorii literatury, metodologii badań literackich oraz filozofii języka i literatury.

1. Podstawowe terminy filologii: język, wypowiedź, tekst, piśmiennictwo, literatura.

2. Geneza języka (mowy).

3. Mit i "słowo święte".

4. Oralność i piśmienność. Dźwięk i znak. Pismo japońskie (kanji, hiragana i katakana) jako przykłady pisma ideograficznego i fonetycznego.

5. Język i wypowiedź: między indywidualnością a zbiorowością.

6. Zagadnienie metafory.

7. Akt mowy i gatunek mowy a gatunek literacki.

8. Na początku była pieśń. Związki literatury i muzyki.

9. Na początku była opowieść. Czy wszystko jest narracją?

10. Na początku był dialog. Dialogiczność i intertekstualność.

11. Literatura jako ekspresja. Liryczność. Tekst a doświadczenie wewnętrzne.

12. Literatura faktu.

13. Literatura a pamięć. Literatura a cielesność.

14. Literatura dokumentu osobistego (list, dziennik, pamiętnik, czat).

15. Wstęp do teorii znaczenia. Znaczenie słowa, zdania, wypowiedzi.

16. Struktura tekstu. Ujęcie tekstologiczne i literaturoznawcze.

17. Struktura tekstu literackiego. Wielopoziomowość.

18. Wstęp do teorii interpretacji. Sens, rozumienie, granice interpretacji.

19. Rozumienie tekstu dawnego. Rekonstrukcja obrazu świata, w który wbudowany jest tekst.

20. Przemiany w pojmowaniu języka i literatury w wieku XXI.

21. Wypowiedź a dyskurs. Dyskurs feministyczny, postzależnościowy.

22. Zwrot etyczny. Prawda, kłamstwo, odpowiedzialność – w tekście i nauce o tekście.

23. Doświadczenie estetyczne a tekst.

24. Słowo – świadomość – doświadczenie – wypowiedź.

25. Sztuczna inteligencja a język, świadomość i komunikacja.

Wstęp do filologii

Literatura obowiązkowa:

Wszystkie teksty należące do literatury obowiązkowej były sukcesywnie przesyłane studentom trzech kierunków w postaci plików PDF lub linków przez pocztę systemu USOS przed każdym z wykładów. Wszystkie teksty należące do lektury obowiązkowej są zamieszczone na platformie TEAMS.

1. Dobrzyńska Teresa, Tekst. Próba syntezy, [w:] Problemy teorii literatury, s. 4, Ossolineum, Wrocław 1998

Podrozdziały:

Pojęcie tekstu.

Zdanie w tekście.

Tekst - całościowy komunikat.

Mechanizmy spójności tekstu.

2. Dobrzyńska Teresa, Metafora, Wrocław 1984

3. Eco Umberto, Poetyka dzieła otwartego, [w:] tegoż, Dzieło otwarte. Forma i nieokreśloność w poetykach współczesnych, Warszawa 1973, rozdział: Poetyka dzieła otwartego

4. Foucauld Michel, Szaleństwo i literatura. Powiedziane, napisane, red. Tadeusz Komendant, przeł. Bogdan Banasiak, Fundacja Aletheia, Warszawa 1999, rozdz. Kim jest autor, s. 199-220

5. Gadamer Hans Georg, Człowiek i język, „Teksty” 1976 nr 6

6. Humboldt Wilhelm von, Twórczy organ myśli, [w:] Antropologia słowa. Zagadnienia i wybór tekstów, oprac. Grzegorz Godlewski, Roch Sulima, Andrzej Mencwel, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2003, s. 43-48

7. Kuckenburg Martin, Pierwsze słowo, przeł. Bartosz Nowacki, PIW, Warszawa 2016, 2021, rozdz. 4 i 6

8. Ong Walter Jackson, Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii, przeł. Józef Japola, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2011

- rozdz. Oralność języka. Myślenie człowieka piśmiennego a oralna przeszłość języka, s. 33-62.

rozdz. Pismo przekształca świadomość. s. 131-153.

10. Sapir Edward, Język, [w:] Antropologia słowa. Zagadnienia i wybór tekstów, oprac. Grzegorz Godlewski, Roch Sulima, Andrzej Mencwel, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2003, s. 49-57.

11. Ferdinand de Saussure, Wykłady z językoznawstwa ogólnego

Wstęp:

Rozdz. 3: Przedmiot językoznawstwa, s. 24-32;

Rozdz. 4: Językoznawstwo języka i mowy jednostkowej, s. 33-35;

Część I:

Istota znaku językowego, s. 77-82;

Część II:

Rozdział 2: Konkretne byty języka, s. 11-115;

Rozdział 3: Tożsamość, rzeczywistość, wartość, s. 116-119;

Rozdział 4: Wartość językowa, s. 120-130.

Plik jest wgrany na platformie Teams. Przepraszam Państwa za jego jakość - nie miałam dostępu do lepszego egzemplarza książki.

12. "Słowo święte", [w:] "Antropologia słowa". Zagadnienia i wybór tekstów, red. G. Godlewski, A. Mencwel, R. Sulima, Wydawnictwa UW, Warszawa 2003

R. Otto, Środki wyrazu "numinosum",

P. Tillich, Istota języka religijnego;

Gerardus van der Leew, Słowo święte i uświęcające

Raphael J. Zwi-Werblowsky, Słowo u mistyków żydowskich

Richard T. Lawrence, Słowo w liturgii

Leszek Kołakowski, Mówić o tym, co niewypowiadalne.

Do egzaminu obowiązuje jeden tekst do wyboru.

13. Anna Pajdzińska, Czy "zaklęty krąg języka" można przekroczyć? [w:] Relatywizm w języku i kulturze, red. A. Pajdzińska, R. Tokarski, Lublin 2010

14. Magdalena Saganiak, Słowo badacza wobec słowa twórcy – problemy metodologiczne i etyczne, [w:] Odpowiedzialność za słowo, red. Magdalena Saganiak, Dominik Sulej, Szymon Kurpanik, Weronika Rychta, Maciej Koszewski, Wydawnictwo UKSW, Warszawa 2021

15. Susan Schneider, Myślące maszyny. Sztuczna inteligencja i projektowanie umysłów, przeł. Joanna Bednarek, Warszawa 2021, rozdz. 5: Czy można połączyć się z SI, rozdz. 6: Skan twojego umysłu; rozdz. 8: Czy twój umysł jest programem komputerowym

Literatura uzupełniająca:

- Abrams Meyer Harald, Zwierciadło i lampa, Romantyczna teoria poezji a tradycja krytycznoliteracka, przeł. Maria Bożenna Fedewicz, Gdańsk 2003

- Armstrong Karen, Krótka historia mitu, przeł. Ireneusz Kania, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2021, rozdz. VII: Wielka przemiana na Zachodzie (1500-2000), s. 137-169

- Bachtin Michaił, Problem tekstu. Próba analizy filozoficznej, przeł. Jerzy Faryno, „Pamiętnik Literacki” 1977 z. 3.

- Bartmiński Jerzy, Stanisława Niebrzegowska Bartmińska, Tekstologia, Warszawa 2012

- Gadamer Hans-Georg, Język i rozumienie, wyb., przekład i posłowie Piotr Dehnel i Beata Sierocka, Fundacja Aletheia, Warszawa 2003

- Górski Konrad, Tekstologia i edytorstwo dzieł literackich, Wydawnictwo UMK, Toruń 2011 (lub inne wydania)

- Herder Johann Gottfried, Rozprawa o pochodzeniu języka, [w:] tegoż, Wybór pism, wyb. i oprac. Tadeusz Namowicz, Ossolineum, Wrocław 1987

- Jaeger Werner, Paideia. Formowanie człowieka greckiego, przeł. Marian Plezia, Warszawa 2001

- Janion Maria, Żmigrodzka Maria, Romantyzm i egzystencja. Fragmenty niedokończonego dzieła, Gdańsk 2004

- Juszczak Wiesław, Poeta i mit, Wołowiec 2014

- Lewis Clive Stapleton, Odrzucony obraz. Wprowadzenie do literatury średniowiecznej i renesansowej, przeł. Witold Ostrowski, Warszawa 1986

- Mayenowa Maria Renata, Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka, Ossolineum, Wrocław 1978

- Meijer Ewa, Zwierzęta mówią. W stronę demokracji międzygatunkowej, przeł. Aleksandra Małecka, Miłosz Biedrzycki, Okoniny 2021

- Podraza-Kwiatkowska Maria, O muzycznej i niemuzycznej koncepcji poezji, [w:] Muzyka w literaturze. Antologia polskich studiów powojennych, red. Andrzej Hejmej, Kraków 2002

- Saganiak Magdalena, Jak można zrozumieć Drugiego? Bachtin i Habermas, „Ethos” 2020 nr 1(129), s. 69-90

Wykład - 30 godz.

Przygotowanie lektury do wykładu i egzaminu - 30 godz.

obowiązkowy

nie dotyczy

Wykład stanowi wprowadzenie do filologii, czyli nauki o języku i literaturze. Ukazuje wspólną problematykę językoznawstwa i literaturoznawstwa, koncentrując się na teorii tekstu i wypowiedzi, ze szczególnym uwzględnieniem wypowiedzi literackiej. Wprowadza podstawowe pojęcia i rozróżnienia – na tle odpowiednich ujęć teoretycznych. Stanowi także wstęp do niektórych najnowszych trendów w badaniach językowych i literackich i językowych: tzw. zwrot narratywistyczny, zwrot obrazowy, zwrot etyczny, zwrot somatyczny, badania nad pamięcią, badania postkolonialne, posthumanizm. Wprowadza niektóre elementy ujęć pokrewnych, mających ponaddyscyplinarny charakter: kognitywizmu, semiotyki, antropologii kulturowej, semantyki, teorii literatury, metodologii badań literackich oraz filozofii języka i literatury.

1. Podstawowe terminy filologii: język, wypowiedź, tekst, piśmiennictwo, literatura.

2. Geneza języka (mowy).

3. Mit i "słowo święte".

4. Oralność i piśmienność. Dźwięk i znak. Pismo japońskie (kanji, hiragana i katakana) jako przykłady pisma ideograficznego i fonetycznego.

5. Język i wypowiedź: między indywidualnością a zbiorowością.

6. Zagadnienie metafory.

7. Akt mowy i gatunek mowy a gatunek literacki.

8. Na początku była pieśń. Związki literatury i muzyki.

9. Na początku była opowieść. Czy wszystko jest narracją?

10. Na początku był dialog. Dialogiczność i intertekstualność.

11. Literatura jako ekspresja. Liryczność. Tekst a doświadczenie wewnętrzne.

12. Literatura faktu.

13. Literatura a pamięć. Literatura a cielesność.

14. Literatura dokumentu osobistego (list, dziennik, pamiętnik, czat).

15. Wstęp do teorii znaczenia. Znaczenie słowa, zdania, wypowiedzi.

16. Struktura tekstu. Ujęcie tekstologiczne i literaturoznawcze.

17. Struktura tekstu literackiego. Wielopoziomowość.

18. Wstęp do teorii interpretacji. Sens, rozumienie, granice interpretacji.

19. Rozumienie tekstu dawnego. Rekonstrukcja obrazu świata, w który wbudowany jest tekst.

20. Przemiany w pojmowaniu języka i literatury w wieku XXI.

21. Wypowiedź a dyskurs. Dyskurs feministyczny, postzależnościowy.

22. Zwrot etyczny. Prawda, kłamstwo, odpowiedzialność – w tekście i nauce o tekście.

23. Doświadczenie estetyczne a tekst.

24. Słowo – świadomość – doświadczenie – wypowiedź.

25. Sztuczna inteligencja a język, świadomość i komunikacja.

Wstęp do filologii

Literatura obowiązkowa:

Wszystkie teksty należące do lektury obowiązkowej są zamieszczone na platformie TEAMS.

1. Dobrzyńska Teresa, Tekst. Próba syntezy, [w:] Problemy teorii literatury, s. 4, Ossolineum, Wrocław 1998

Podrozdziały:

Pojęcie tekstu.

Zdanie w tekście.

Tekst - całościowy komunikat.

Mechanizmy spójności tekstu.

2. Dobrzyńska Teresa, Metafora, Wrocław 1984

3. Eco Umberto, Poetyka dzieła otwartego, [w:] tegoż, Dzieło otwarte. Forma i nieokreśloność w poetykach współczesnych, Warszawa 1973, rozdział: Poetyka dzieła otwartego

4. Foucauld Michel, Szaleństwo i literatura. Powiedziane, napisane, red. Tadeusz Komendant, przeł. Bogdan Banasiak, Fundacja Aletheia, Warszawa 1999, rozdz. Kim jest autor, s. 199-220

5. Johann Gottfried Herder, Rozprawa o pochodzeniu języka, w, tegoż, Wybór pism, wyb. i oprac. Tadeusz Namowicz, Wrocław 1987

6. Humboldt Wilhelm von, Twórczy organ myśli, [w:] Antropologia słowa. Zagadnienia i wybór tekstów, oprac. Grzegorz Godlewski, Roch Sulima, Andrzej Mencwel, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2003, s. 43-48

7. Jakobson Roman, Poetyka w świetle językoznawstwa, "Pamiętnik Literacki " 1960, z. 2

8. Kuckenburg Martin, Pierwsze słowo, przeł. Bartosz Nowacki, PIW, Warszawa 2016, 2021, rozdz. 4 i 6

9. Ong Walter Jackson, Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii, przeł. Józef Japola, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2011

- rozdz. Oralność języka. Myślenie człowieka piśmiennego a oralna przeszłość języka, s. 33-62.

rozdz. Pismo przekształca świadomość. s. 131-153.

10. Sapir Edward, Język, [w:] Antropologia słowa. Zagadnienia i wybór tekstów, oprac. Grzegorz Godlewski, Roch Sulima, Andrzej Mencwel, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2003, s. 49-57.

11. Janusz Sławiński, Wokół teorii języka poetyckiego [w:] Problemy teorii literatury, s. 1, wyb. H. Markiewicz, Wrocław 1987 [lub w:] J. Sławiński, Prace wybrane, t. II: Dzieło - język - tradycja, Kraków 1998

12. "Słowo święte", [w:] "Antropologia słowa". Zagadnienia i wybór tekstów, red. G. Godlewski, A. Mencwel, R. Sulima, Wydawnictwa UW, Warszawa 2003

R. Otto, Środki wyrazu "numinosum",

P. Tillich, Istota języka religijnego;

Gerardus van der Leew, Słowo święte i uświęcające

Raphael J. Zwi-Werblowsky, Słowo u mistyków żydowskich

Richard T. Lawrence, Słowo w liturgii

Leszek Kołakowski, Mówić o tym, co niewypowiadalne.

Do egzaminu obowiązuje jeden tekst do wyboru.

13. Anna Pajdzińska, Czy "zaklęty krąg języka" można przekroczyć? [w:] Relatywizm w języku i kulturze, red. A. Pajdzińska, R. Tokarski, Lublin 2010

14. Magdalena Saganiak, Słowo badacza wobec słowa twórcy – problemy metodologiczne i etyczne, [w:] Odpowiedzialność za słowo, red. Magdalena Saganiak, Dominik Sulej, Szymon Kurpanik, Weronika Rychta, Maciej Koszewski, Wydawnictwo UKSW, Warszawa 2021

15. Susan Schneider, Myślące maszyny. Sztuczna inteligencja i projektowanie umysłów, przeł. Joanna Bednarek, Warszawa 2021, rozdz. 5: Czy można połączyć się z SI, rozdz. 6: Skan twojego umysłu; rozdz. 8: Czy twój umysł jest programem komputerowym

Literatura uzupełniająca:

- Abrams Meyer Harald, Zwierciadło i lampa, Romantyczna teoria poezji a tradycja krytycznoliteracka, przeł. Maria Bożenna Fedewicz, Gdańsk 2003

- Armstrong Karen, Krótka historia mitu, przeł. Ireneusz Kania, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2021, rozdz. VII: Wielka przemiana na Zachodzie (1500-2000), s. 137-169

- Bachtin Michaił, Problem tekstu. Próba analizy filozoficznej, przeł. Jerzy Faryno, „Pamiętnik Literacki” 1977 z. 3.

- Bartmiński Jerzy, Stanisława Niebrzegowska Bartmińska, Tekstologia, Warszawa 2012

- Gadamer Hans Georg, Człowiek i język, „Teksty” 1976 nr 6

- Gadamer Hans-Georg, Język i rozumienie, wyb., przekład i posłowie Piotr Dehnel i Beata Sierocka, Fundacja Aletheia, Warszawa 2003

- Górski Konrad, Tekstologia i edytorstwo dzieł literackich, Wydawnictwo UMK, Toruń 2011 (lub inne wydania)

- Herder Johann Gottfried, Rozprawa o pochodzeniu języka, [w:] tegoż, Wybór pism, wyb. i oprac. Tadeusz Namowicz, Ossolineum, Wrocław 1987

- Jaeger Werner, Paideia. Formowanie człowieka greckiego, przeł. Marian Plezia, Warszawa 2001

- Janion Maria, Żmigrodzka Maria, Romantyzm i egzystencja. Fragmenty niedokończonego dzieła, Gdańsk 2004

- Juszczak Wiesław, Poeta i mit, Wołowiec 2014

- Lewis Clive Stapleton, Odrzucony obraz. Wprowadzenie do literatury średniowiecznej i renesansowej, przeł. Witold Ostrowski, Warszawa 1986

- Mayenowa Maria Renata, Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka, Ossolineum, Wrocław 1978

- Meijer Ewa, Zwierzęta mówią. W stronę demokracji międzygatunkowej, przeł. Aleksandra Małecka, Miłosz Biedrzycki, Okoniny 2021

- Podraza-Kwiatkowska Maria, O muzycznej i niemuzycznej koncepcji poezji, [w:] Muzyka w literaturze. Antologia polskich studiów powojennych, red. Andrzej Hejmej, Kraków 2002

- Saganiak Magdalena, Jak można zrozumieć Drugiego? Bachtin i Habermas, „Ethos” 2020 nr 1(129), s. 69-90

- Ferdinand de Saussure, Wykłady z językoznawstwa ogólnego

Wstęp:

Rozdz. 3: Przedmiot językoznawstwa, s. 24-32;

Rozdz. 4: Językoznawstwo języka i mowy jednostkowej, s. 33-35;

Część I:

Istota znaku językowego, s. 77-82;

Część II:

Rozdział 2: Konkretne byty języka, s. 11-115;

Rozdział 3: Tożsamość, rzeczywistość, wartość, s. 116-119;

Rozdział 4: Wartość językowa, s. 120-130.

[Plik jest wgrany na platformie Teams. Przepraszam Państwa za jego jakość - nie miałam dostępu do lepszego egzemplarza książki.]