A book in the intellectual culture of Poland until the end of the 18th century.

Zapoznanie studentów z rolą i znaczeniem książki i bibliotek oraz ich wpływem kulturowym na społeczeństwo na przestrzeni wieków do końca XVIII stulecia.

W ramach wykładu omówione zostaną najpierw podstawowe zagadnienia z zakresu nauki o książce jako dyscyplinie naukowej, która bada książkę m. in. w całym jej procesie historycznym, poprzez ukazanie ewolucji wszelkich środków używanych do utrwalania (zapisywania) oraz przekazywania treści. Konsekwencją zróżnicowania typizacji książki jest jej ukazanie od czasów najdawniejszych, co pozwala prześledzić jej różne formy od starożytności, przez średniowiecze aż po czasy nowożytne (starożytny Egipt, Mezopotamia, Chiny, Grecja, Bizancjum, Rzym). Zarówno książka rękopiśmienna jak i później książka drukowana miała na celu zaspokojenie określonych potrzeb intelektualnych, duchowych i pragmatycznych. Z czasem równolegle „towarzyszyć jej będzie” historia bibliotek, które od starożytności w różnych rejonach świata poprzez całe europejskie i polskie średniowiecze oraz czasy nowożytne nierozerwalnie łączą się z dziejami książki.

Przedmiotem omówienia będą również podstawowe materiały pisarskie, elementy zdobnictwa i oprawy ksiąg rękopiśmiennych, pierwsze biblioteki średniowieczne i ich zawartość, książka drukowana (ksylograficzna, inkunabuły) i ich wpływ na rozwój myśli ludzkiej. Ważnym zagadnieniem w ramach szeroko pojętej nauki o książce jest bibliotekoznawstwo, czyli jeden z działów nauki o książce, poświęcony dziejom bibliotek, ich organizacji, typologii bibliotek i związane z tym rozróżnieniem, odmiennie realizowane funkcje społeczne i naukowe. Bibliotekoznawstwo obejmuje cały zespół zagadnień teoretycznych, związanych z gromadzeniem materiałów bibliotecznych, ich oprawą, konserwacją, udostępnianiem oraz czytelnictwem. Jego początki sięgają czasów nowożytnych i działalności Gabriela Naude (1600-1653), francuskiego bibliotekarza i bibliografa, inicjatora otwarcia bibliotek dla szeroko pojętego czytelnika, co wyraził w wydanym przez siebie w 1627 r. dziele Advis pour dresser une bibliothec...., w którym wygłosił, iż biblioteka otwarta być musi dla wszystkich..., dla każdego człowieka, który chciałby z niej skorzystać.

1. Bielawski J., Książka w świecie islamu, Wrocław 1991.

2. Bieńkowska B., Chamerska H., Tysiąc lat książki i bibliotek w Polsce, Wrocław 1992.

3. Bieńkowska B., Książka na przestrzeni dziejów, Warszawa 2005.

4. Birkenmajer A., Książka rękopiśmienna, w: Aleksander Birkenmajer. Studia bibliologiczne, red. H. Więckowska, A. Birkenmajer, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1975, s. 264-284.

5. Broda M., Biblioteka klasztoru cystersów w Henrykowie do końca XV wieku, Kraków 2014.

6. Buchwald-Pelcowa P., Cenzura w dawnej Polsce: między prasą drukarską a stosem, Warszawa 1997.

7. Chwalewik E., Zbiory polskie : archiwa, bibljoteki, gabinety, galerje, muzea i inne zbiory pamiątek przeszłości w ojczyźnie i na obczyźnie w porządku alfabetycznym według miejscowości ułożone, t. 1-2, Kraków 1991.

8. Dahl S., Dzieje książki, Wrocław 1965.

9. Dobrowolski K., Z dziejów książki w Polsce średniowiecznej, Kraków 1924.

10. Encyklopedia wiedzy o książce, red. nacz. A. Birkenmajer, B. Kocowski, J. Trzynadlowski, Wrocław 1971.

11. Honestas et turpitudo. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku, red. E. Dubas-Urwanowicz, M. Kupczewska, .K Łopatecki, J. Urwanowicz, Białystok 2019.

12. Hornowska M., Zdzitowiecka – Jasieńska H., Zbiory rękopiśmienne w Polsce średniowiecznej, Warszawa 1947.

13. Juda M., Przywileje drukarskie w Polsce, Lublin 1992.

14. Książka w życiu Kościoła: zbiór studiów, red. T. Kruszewski, Toruń 2009.

15. Maleczyńska K., Zarys historii bibliotek od XV-XVIII wieku, Wrocław 1976.

16. Marszalska J. M., Inwentarz klasztoru Karmelitów Bosych w Czernej z 1643 roku jako źródło do dziejów poznania klasztoru i jego spraw gospodarczych, „Nasza Przeszłość”, 106/2006, s. 301-314.

17. Marszalska J. M., Katalog Inkunabułów Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego w Tarnowie, Tarnów – Tyniec 1997.

18. Marszalska J. M., Najważniejsze źródła rękopiśmienne do dziejów klasztoru oo. Cystersów w Szczyrzycu, „Nasza Przeszłość”, 2005/104, s. 37-70.

19. Moskal T., Książka w kulturze sandomierskiego środowiska kolegiackiego do 1818 roku, Lublin 2013

20. Potkowski E., Książka i pismo w średniowieczu. Studia z dziejów kultury piśmiennej i komunikacji społecznej, Pułtusk 2006.

21. Potkowski E., Książka rękopiśmienna w kulturze Polski, Warszawa 1984.

22. Ratajewski J., Wprowadzenie do bibliotekoznawstwa czyli wiedza o bibliotece w różnych dawkach, Warszawa 2002.

23. Rękopisy w zbiorach kościelnych, opr. T. Makowski, P. Sapały, Warszawa 2014.

24. Semkowicz W., Paleografia łacińska, Kraków 2011.

25. Słownik Pracowników Książki Polskiej, red. I. Treichel, Warszawa 1972. (oraz suplementy).

26. Szelińska W., Drukarstwo krakowskie : [1474-1974], Kraków 1974.

27. Szwejkowska H., Głąbiowski K., Książka rękopiśmienna i biblioteka w starożytności i w średniowieczu, Warszawa-Wrocław 1983.

28. Szwejkowska H., Książka drukowana XV-XVIII. Zarys historyczny, Warszawa 1983.

29. Święcki C. K., Kultura piśmienna w Polsce średniowiecznej X-XII wiek, Warszawa 2010.

30. Zbigniew Nowak, Początki sztuki drukarskiej na Pomorzu w XV wieku, Gdańsk 1976.

31. Żbikowska-Migoń A., Dzieje książki i jej funkcji społecznej : wiek XVIII, Wrocław 1987.

32. Żbikowska-Migoń A., Historia książki w XVIII wieku : początki bibliologii, Warszawa 1989.

HI2_W05 Ma szczegółową, prowadzącą do specjalizacji, znajomość faktografii historii powszechnej i historii Polski w poszczególnych epokach.

HI2_W06 Posiada pogłębioną, uporządkowaną wiedzę o możliwościach interpretacji faktów historycznych determinowanych różnym podłożem narodowym, religijnym i kulturowym

HI2_W08 Ma podstawową wiedzę o głównych kierunkach rozwoju i najważniejszych nowych osiągnięciach w zakresie historii.

HI2_W09 Zna i rozumie zaawansowane metody analizy i interpretacji źródła historycznego, właściwe dla wybranych tradycji, teorii oraz szkół badawczych w zakresie historii.

Przedmiotowe efekty uczenia się:

W1: student ma wiedzę z zakresu piśmiennictwa, sztuki drukarskiej Polski z uwzględnieniem piśmiennictwa europejskiego, a także zna zachodzące zjawiska kulturowe łącząc je ze zmianami politycznymi (dynastycznymi), wykształceniem oraz zachodzącymi zmianami społecznymi.

W2: student ma wiedzę na temat najważniejszych elementów związanych z kulturą książki rękopiśmiennej i drukowanej, a także ma wiedzę dotyczącą kształtowania się na przestrzeni wieków bibliotek monarszych, kościelnych (zakonnych), mieszczańskich itp.

W3: student ma wiedzę i posługuje się faktami historycznymi i biograficznymi za zakresu historii książki rękopiśmiennej i drukowanej

W4: student ma wiedzę i potrafi interpretować i analizować źródła dotyczące dziejów książki np. inwentarze, legaty testamentowe, dokumenty zakupu.

K1: student ma świadomość znaczenia historycznego piśmiennictwa polskiego, biorąc pod uwagę ogrom zniszczeń księgozbiorów na przestrzeni dziejów Polski (m.in. potop szwedzki, rozbiory, II wojna światowa)

Uzasadnienie punktów ECTS w każdym semestrze:

(2 ECTS w sem. zimowym i 2 ECTS w sem. letnim):

1. Udział w zajęciach 30 godz.

2. Przygotowanie do zajęć oraz dyskusji odbywającej się na każdych zajęciach 15 godz.

3. Przygotowanie do egzaminu końcowego po każdym semestrze 30 godz.

Konsultacje na temat zagadnień poruszanych na zajęciach odbywają się na dyżurze (raz w tygodniu jedna godzina).

Warunki dla osiągnięcia określonej oceny:

W1

- na ocenę bardzo dobrą: student ma w stopniu bardzo dobrym wiedzę z zakresu piśmiennictwa, sztuki drukarskiej Polski z uwzględnieniem piśmiennictwa europejskiego, a także zna zachodzące zjawiska kulturowe łącząc je ze zmianami politycznymi (dynastycznymi), wykształceniem oraz zachodzącymi zmianami społecznymi.

- na ocenę dobrą: student ma w stopniu dobrym wiedzę z zakresu piśmiennictwa, sztuki drukarskiej Polski z uwzględnieniem piśmiennictwa europejskiego, a także zna najważniejsze zachodzące zjawiska kulturowe łącząc je z najważniejszymi zmianami politycznymi (dynastycznymi), wykształceniem oraz zachodzącymi zmianami społecznymi.

- na ocenę dostateczną: student ma w stopniu dostatecznym wiedzę z zakresu piśmiennictwa, sztuki drukarskiej Polski z uwzględnieniem piśmiennictwa europejskiego, a także zna wybrane zachodzące zjawiska kulturowe łącząc je z najważniejszymi zmianami politycznymi (dynastycznymi), wykształceniem oraz zachodzącymi zmianami społecznymi.

W2

- na ocenę bardzo dobrą: student ma w stopniu bardzo dobrym wiedzę na temat najważniejszych elementów związanych z kulturą książki rękopiśmiennej i drukowanej, a także ma usystematyzowaną i szczegółową wiedzę dotyczącą kształtowania się na przestrzeni wieków bibliotek monarszych, kościelnych (zakonnych), mieszczańskich itp.

- na ocenę dobrą: student ma w stopniu dobrym wiedzę na temat najważniejszych elementów związanych z kulturą książki rękopiśmiennej i drukowanej, a także w stopniu dobrym ma wiedzę dotyczącą kształtowania się na przestrzeni wieków bibliotek monarszych, kościelnych (zakonnych), mieszczańskich itp.

- na ocenę dostateczną: student ma w stopniu dostatecznym wiedzę na temat wybranych elementów związanych z kulturą książki rękopiśmiennej i drukowanej, a także ma wiedzę dotyczącą wybranych aspektów kształtowania się na przestrzeni wieków bibliotek monarszych, kościelnych (zakonnych), mieszczańskich itp.

W3

- na ocenę bardzo dobrą: student ma w stopniu bardzo dobrą wiedzę i posługuje się w sposób przemyślany i usystematyzowany faktami historycznymi i biograficznymi za zakresu historii książki rękopiśmiennej i drukowanej

- na ocenę dobrą: student ma w stopniu dobrą wiedzę i posługuje się w faktami historycznymi i biograficznymi za zakresu historii książki rękopiśmiennej i drukowanej

- na ocenę dostateczną: student ma w stopniu dostatecznym wiedzę i posługuje się wybranymi faktami historycznymi i biograficznymi za zakresu historii książki rękopiśmiennej i drukowanej

W4

- na ocenę bardzo dobrą: student ma w stopniu bardzo dobrą wiedzę i potrafi ją wykorzystać w sposób przemyślany i analityczny do interpretacji i analizy źródła dotyczące dziejów książki np. inwentarze, legaty testamentowe, dokumenty zakupu.

- na ocenę dobrą: student ma w stopniu dobrym wiedzę i potrafi interpretować i analizować źródła dotyczące dziejów książki np. inwentarze, legaty testamentowe, dokumenty zakupu.

- na ocenę dostateczną: student ma wiedzę i potrafi interpretować i analizować wybrane źródła dotyczące dziejów książki np. inwentarze, legaty testamentowe, dokumenty zakupu.

K1

- na ocenę bardzo dobrą: student ma w stopniu bardzo dobrym świadomość znaczenia historycznego piśmiennictwa polskiego, biorąc pod uwagę ogrom zniszczeń księgozbiorów na przestrzeni dziejów Polski (m.in. potop szwedzki, rozbiory, II wojna światowa)

- na ocenę dobrą: student ma w stopniu dobrym świadomość znaczenia historycznego piśmiennictwa polskiego, biorąc pod uwagę ogrom zniszczeń księgozbiorów na przestrzeni dziejów Polski (m.in. potop szwedzki, rozbiory, II wojna światowa)

- na ocenę dostateczną: student ma w stopniu dostatecznym świadomość znaczenia historycznego piśmiennictwa polskiego, biorąc pod uwagę ogrom zniszczeń księgozbiorów na przestrzeni dziejów Polski (m.in. potop szwedzki, rozbiory, II wojna światowa)