Fizjologia z elementami fizjologii klinicznej WMCM-LE-F-2
Wykład 2 (WYK2) Semestr letni 2021/22

Literatura obowiązkowa:

1.Konturek S J.: Podstawy fizjologii. Elsevier, Urban i Partner 2012

2.Traczyk W., Trzebski A.: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii

klinicznej. PZWL 2001

Literatura uzupełniająca:

1. Fizjologia człowieka - zintegrowane podejście Autor: Dee Unglaub

Silverthon Redakcja naukowa: Beata Ponikowska Wydawca: PZWL

Wydawnictwo Lekarskie

2. Ganong W.F.: Fizjologia. PZWL 2017

WKML_B.W1, WKML_B.W2,

WKML_B.W3, WKML_B.W4,

WKML_B.W5, WMKL_B.W7,

WMKL_B.W20, WKML_B.W21,

WKML_B.W22, WKML_B.W23,

WKML_B.W24, WKML_C.W49,

WMKL_C.W51, WMKL_B.U7,

WMKL_B.U9, WMKL_C.U20

Program wykładów (W), seminariów (S) i ćwiczeń (C):

Wykład 1. Wykład inauguracyjny

1. Zarys przedmiotu.

2. Historia fizjologii.

3. Definicje, podstawowe pojęcia.

4. Wybrane sylwetki wybitnych fizjologów polskich i zagranicznych.

5. Obecne miejsce fizjologii w nauce i nauczaniu medycyny.

Seminarium i Ćwiczenie 1. Fizjologia komórki. Funkcja i klasyfikacja kanałów jonowych.

1. Właściwości i funkcja błony komórkowej.

2. Rodzaje transportu transbłonowego

3. Funkcja i klasyfikacja kanałów jonowych

4. Sposoby regulacji kanałów błonowych

5. Zaburzenia funkcji kanałów błonowych (mukowiscydoza)

6. Skład płynu wewnątrz- i zewnątrzkomórkowego

7. Równowaga Donnana

8. Geneza potencjału spoczynkowego. Potencjał równowagi dla jonów potasu. Charakterystyka kanałów potasowych odpowiedzialnych za potencjał spoczynkowy

9. Potencjał progowy

10. Geneza potencjału czynnościowego. Potencjał równowagi dla jonów sodu. Charakterystyka kanałów uczestniczących w różnych fazach potencjału czynnościowego

11. Pojęcie okresu refrakcji komórki

12. Różnice pomiędzy potencjałem spoczynkowym i czynnościowym w różnych komórkach pobudliwych.

2 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Wykład 2. Fizjologia komórki.

1. Budowa komórki

2. Procesy komórkowe

• Wymiana substancji z otoczeniem

• Odbiór i transmisja sygnałów

3. Podział komórki

4. Starzenie się komórek

5. Zaprogramowana śmierć komórki

Seminarium i Ćwiczenie 2. Układy neurotransmisyjne mózgu. Autonomiczny układ nerwowy.

Układu neurotransmisyjne mózgu:

Dla wybranych neurotransmiterów - acetylocholina, aminy katecholowe, serotonina, aminokwasy pobudzające, tlenek azotu, kwas gamma-aminomasłowy (GABA) - zostaną omówione następujące zagadnienia:

• Synteza i unieczynnienie.

• Receptory.

• Lokalizacja i projekcje neuronów wytwarzających dany neurotransmiter w ośrodkowym układzie nerwowym.

• Udział neurotransmiterów w regulacji procesów fizjologicznych i stanów emocjonalnych.

• Konsekwencje zaburzeń przekaźnictwa w obrębie wybranych układów neurotransmisyjnych mózgu.

Autonomiczny układ nerwowy:

1. Budowa autonomicznego układu nerwowego (AUN)

2. Neuroprzekaźniki AUN

3. Zwoje układu autonomicznego. Przekazywanie pobudzenia w zwojach autonomicznych. Procesy hamowania w zwojach.

4. Cześć współczulna AUN

• Ośrodki układu współczulnego

• Zwojowe neurony współczulne i zakończenia synaptyczne: budowa, neurotransmitery, receptory pre- i postsynaptyczne

• Działanie części współczulnej AUN na narządy

5. Cześć przywspółczulna AUN

• Ośrodki układu współczulnego i neurony przedzwojowe

• Zwojowe neurony przywspółczulne i zakończenia synaptyczne: budowa, neurotransmitery, receptory pre- i postsynaptyczne

• Działanie części przywspółczulnej AUN na narządy

3 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Wykład 3. Fizjologia układu nerwowego. Komórka nerwowa.

1. Neuron i jego właściwości

2. Czynnościowa i strukturalna klasyfikacja neuronów

3. Definicja pojęć bodziec, pobudliwość, pobudzenie, impuls nerwowy

4. Budowa nerwów obwodowych, rodzaje włókien nerwowych i ich charakterystyka

5. Klasyfikacja włókien nerwowych

6. Mechanizm przekazywania pobudzenia wzdłuż włókien. Przewodzenie ciągłe i skokowe

7. Czynniki wpływające na szybkość przewodzenia impulsu wzdłuż włókna nerwowego

8. Charakterystyka dendrytów i ich funkcja

Seminarium i Ćwiczenie 3. Fizjologia układu nerwowego.

1. Klasyfikacja synaps (elektryczne, chemiczne, pobudzające, hamujące)

2. Budowa i charakterystyka synaps elektrycznych

3. Budowa synaps chemicznych, mechanizm uwalniania transmitera - cykl pęcherzykowy

4. Receptory pre- i postsynaptyczne

5. Postsynaptyczny potencjał pobudzający (EPSP) i hamujący (IPSP)

6. Modulacja przekaźnictwa synaptycznego

7. Zjawisko sumowania w czasie i przestrzeni

Wykonanie ćwiczenia:

1. Zaliczenie testu jednokrotnego wyboru („wejściówka”).

2. Wirtualny program komputerowy Sim Nerv. Zależność amplitudy potencjału czynnościowego od amplitudy bodźca- Próg pobudliwości nerwów. Okres refrakcji bezwzględnej i względnej potencjału czynnościowego. Pomiar reobazy i chronaksji; wyznaczanie krzywej pobudliwości.

4 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Wykład 4. Fizjologia układu sercowo-naczyniowego I. Hemodynamika serca.

1. Budowa kardiomiocytów

2. Komórki szybko- i wolno depolaryzujących się:

• Charakterystyka czynnościowa

• Geneza potencjału czynnościowego

• Budowa i właściwości układu bodźco-przewodzącego serca.

3. Fazy cyklu sercowego.

4. Ciśnienia w jamach serca w poszczególnych fazach cyklu.

5. Tony i szmery serca.

Seminarium i Ćwiczenie 4. Fizjologia układu sercowo-naczyniowego I. Hemodynamika serca. Regulacja siły skurczu mięśnia sercowego. Zasady krążenia krwi.

1. Podstawowe parametry hemodynamiczne serca

• objętość późnorozkurczowa

• objętość późnoskurczowa

• objętość wyrzutowa

• frakcja wyrzutowa

• częstość skurczów serca

• pojemność minutowa

2. Regulacja siły skurczu mięśnia sercowego

• pojęcie obciążenia wstępnego oraz następczego serca.

• prawo Franka-Starlinga (regulacja heterometryczna)

• kurczliwość mięśnia sercowego (regulacja homeometryczna)

• wpływ obciążenia następczego na szybkość skracania mięśnia sercowego (prawo Hilla)

3. Zasady krążenia krwi

• Czynnościowy podział układu krążenia.

• Budowa ściany naczyń tętniczych i żylnych.

• Czynniki warunkujące wielkość średnicy naczyń tętniczych i żylnych.

• Zasady przepływu krwi w naczyniach

o zasada ciągłości przepływu

o prawo Poiseuilla

• Podstawowe pojęcia hemodynamiczne

o pojemność minutowa serca

o ciśnienie tętnicze - skurczowe, rozkurczowe, pulsacyjne, średnie

o całkowity opór obwodowy

o tętno tętnicze i żylne

o powrót żylny

• Zależność pomiędzy ciśnieniem w przedsionku, pojemnością minutową oraz powrotem żylnym.

5 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Wykład 5. Fizjologia układów sensorycznych. Czucie.

1. Adaptacja receptorów.

2. Hamowanie oboczne w drogach czuciowych.

3. Klasyfikacja i funkcje receptorów i odbieranych przez nie bodźców czuciowych.

4. Kodowanie sygnału czuciowego i transdukcja bodźca do sygnału elektrycznego.

5. Pole recepcyjne neuronu czuciowego.

6. Drogi czucia powierzchownego, temperatury, bólu, czucia głębokiego ze szczególnym uwzględnieniem różnic w szlakach czucia wibracji, czucia głębokiego, czucia ucisku, bólu i temperatury.

7. Pola Heada człowieka.

8. Ośrodki sensoryczne w korze mózgowej, integracja informacji sensorycznej.

Seminarium i Ćwiczenie 5. Fizjologia układów sensorycznych. Ból. Receptory bólowe (nocyceptory). Bodźce pobudzające i modulujące ich aktywność.

1. Włókna przewodzące ból szybki i wolny.

2. Drogi bólowe.

3. Neurotransmitery i neuromodulatory biorące udział w przewodzeniu bólu na poziomie I, II i III neuronu

4. Hamowanie czucia bólu:

• zstępujące drogi hamujące i modulujące czucie bólu

• receptory opioidowe

• hamowanie bólu na poziomie nocyceptorów

• hamowanie bólu na poziomie rdzenia kręgowego (bramka kontrolna).

6. Korowa reprezentacja czucia bólu z uwzględnieniem reprezentacji komponenty emocjonalnej czucia bólu.

6 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Wykład 6. Fizjologia narządów zmysłów. Słuch, węch i smak.

Słuch.

1. Budowa ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego.

2. Mechanizm przewodzenia dźwięków.

3. Drogi słuchowe. Kora słuchowa. Metody badania słuchu (audiometria).

4. Przyczyny i skutki ubytków słuchu.

5. Kodowanie informacji w uchu wewnętrznym rola komórek włosowatych warstwy wewnętrznej i zewnętrznej. Echo Kempa.

6. Słyszenie przestrzenne i mechanizmy z tym związane.

7. Reprezentacje korowe i podkorowe słuchu.

Węch i smak.

1. Budowa i czynności komórek węchowych. Białka receptorowe. Ośrodki węchowe podkorowe i korowe.

2. Budowa i czynność komórek smakowych. Drogi czucia smaku i ośrodki korowe czucia smaku.

Seminarium i Ćwiczenie 6. Fizjologia narządów zmysłów. Wzrok.

Wzrok.

1. Budowa oka, właściwości optyczne oka, pobudzenie fotoreceptorów.

2. Pola recepcyjne komórek zwojowych siatkówki (zdolność rozdzielcza oka).

3. Adaptacja oka do świata i ciemność.

4. Wady refrakcji oka (krótkowzroczność, nadwzroczność, astygmatyzm).

5. Zaburzenia ostrości wzroku oraz widzenia barw. Ubytki w polu widzenia.

6. Widzenie przestrzenne i zaburzenia widzenia stereoskopowego.

7. (Powyższe zagadnienia stanowią powtórzenie wiedzy zdobytej w Zakładzie Biofizyki i należy je przygotować na kartkówkę wstępną).

8. Unerwienie wegetatywne oka (akomodacja oka, regulacja szerokości źrenicy). Znaczenie w diagnostyce uszkodzeń OUN.

9. Unerwienie ruchowe oka, mięśnie sterujące ruchami gałek ocznych. Znaczenie ruchu gałek ocznych w diagnostyce uszkodzeń nerwów i OUN

7 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Wykład 7. Fizjologia układu sercowo-naczyniowego II. Ciśnienie tętnicze

1. Ciśnienie tętnicze.

2. Struktury ośrodkowego układu nerwowego warunkujące wartości ciśnienia tętniczego

3. Regulacja ciśnienia tętniczego krwi:

• regulacja krótkoterminowa – autonomiczny układ nerwowy i odruchy krążeniowe

• regulacja długoterminowa – nerka, osoczowy układ renina-angiotensyna-aldosteron, układ wazopresynergiczny, układ peptydów natriuretycznych

Seminarium i Ćwiczenie 7. Fizjologia układu sercowo-naczyniowego II. Nerwowa i humoralna regulacja czynności układu sercowo- naczyniowego. Dr Horszczaruk

1. Działanie ośrodkowe angiotensyny i wazopresyny

2. Odruchy krążeniowe:

• odruch z baroreceptorów - reakcja ortostatyczna

• odruch z mechanoreceptorów obszaru sercowo- płucnego (odruch Bainbridge'a)

• odruch krążeniowy z chemoreceptorów tętniczych

• odruch Bezolda-Jarischa

• odruch na nurkowanie

• próba Valsalvy (etapy i znaczenie)

8 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Wykład 8. Fizjologia układu ruchowego I. Fizjologia mięśni poprzecznie prążkowanych i gładkich.

1. Klasyfikacja włókien mięśniowych

2. Struktura włókna mięśniowego. Strukturalne różnice mięśni szkieletowych, gładkich i komórek mięśnia sercowego.

3. Rodzaje kanałów wapniowych. Rola wapnia w skurczu mięśni różnych typów.

4. Cykl mostka mięśnia gładkiego, mechanizm skurczu mięśni gładkich.

5. Podział czynnościowy mięśni gładkich.

Seminarium i Ćwiczenie 8. Fizjologia układu ruchowego I. Fizjologia mięśni gładkich i poprzecznie prążkowanych.

1. Mięśnie szkieletowe - jednostka motoryczna (miofilamenty).

2. Budowa sarkomeru.

3. Budowa i funkcja synapsy nerwowo-mięśniowej.

4. Cykl mostka, sprężenie elektro-mechaniczne.

5. Rodzaje skurczów: pojedynczy i tężcowy, skurcz izotoniczny, izometryczny i auksotoniczny.

6. Zależność siły skurczu mięśnia od obciążenia.

7. Zależność szybkości skracania mięśnia od obciążenia, prawo Hilla, zależność siły skurczu mięśnia od jego długości – prawo Franka-Starlinga

8. Mechanizmy regulacji siły skurczu mięśnia szkieletowego.

9. Metabolizm energetyczny mięśnia szkieletowego oraz podział metaboliczny mięśni szkieletowych.

10. Mechanizm zmęczenia, procesy tlenowe i beztlenowe.

9 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY 29.11-3.12. 2021

Seminarium: Mechanizmy integracji komórkowej i tkankowej. Fizjologiczne podstawy medycyny regeneracyjnej

Ćwiczenia: Czynniki wzrostu specyficzne tkankowo – pochodzenie i potencjalne zastosowanie kliniczne

10 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Kolokwium I

Seminarium i ćwiczenia podsumowujące

1. Wygłoszenie referatów przygotowanych przez studentów

2. Omawianie zagadnień z I bloku zajęć

11 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Seminarium i Ćwiczenie 11. Fizjologia układu sercowo-naczyniowego III. Podstawy elektrokardiografii.

1. Odprowadzenia elektrokardiograficzne i osie odprowadzeń kończynowych:

• dwubiegunowych

• jednobiegunowych

• przedsercowych

2. Załamki, odstępy i odcinki elektrokardiogramu - mechanizm powstawania.

3. Określenie rytmu serca - cechy rytmu zatokowego.

4. Oś elektryczna serca - znaczenie kliniczne.

12 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY 20.12-23.12. 2021

Wykład 9. Fizjologia układu ruchowego II. Regulacja napięcia mięśniowego

1. Rodzaje jednostek motorycznych.

2. Receptory mięśni szkieletowych.

3. Budowa i funkcje wrzecion mięśniowych. Czuciowe i ruchowe unerwienie włókien mięśni szkieletowych.

Seminarium i Ćwiczenie 11. Fizjologia układu ruchowego II. Odruchy rdzeniowe.

1. Motoneurony rdzenia kręgowego.

2. Komórki Renshawa - hamowanie zwrotne motoneuronu.

3. Budowa i funkcje narządów ścięgnistych Golgiego.

4. Odruchy rdzeniowe - odruch na rozciąganie, odruch z narządów ścięgnistych Golgiego (odwrócony odruch na rozciąganie), odruch obronny (cofania).

5. Kontrola napięcia mięśniowego przez odruchy proprioceptywne. Znaczenie motoneuronów gamma w regulacji napięcia mięśni szkieletowych.

6. Rola opuszki i mostu w regulacji czynności ruchowych.

13 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Wykład 10. Fizjologia układu sercowo-naczyniowego IV. Rola śródbłonka w regulacji światła naczyń.

1. Śródbłonek jako narząd wydzielania. Regulacja światła naczyń przez czynniki wydzielane przez śródbłonek:

• tlenek azotu (mechanizm działania, regulacja uwalniania)

• prostacyklina

• prostaglandyny

• tromboksan

• endotelina

2. Czynniki warunkujące wielkość średnicy naczyń tętniczych i żylnych

• podstawowe napięcie miogenne ściany naczyń;

• wpływ unerwienia na mięśnie gładkie naczyń;

• wpływ metabolitów na mięsnie gładkie naczyń

Seminarium i Ćwiczenie 13. Fizjologia układu sercowo-naczyniowego IV. Regulacja krążenia w poszczególnych narządach. Mikrokrążenie.

1. Regulacja przepływu krwi przez narządy:

• krążenie wieńcowe

o anatomia krążenia wieńcowego;

o metabolizm mięśnia sercowego;

o czynniki warunkujące wydatek energetyczny mięśnia sercowego;

o regulacja światła tętnic wieńcowych (autoregula cja, regulacja za pośrednictwem lokalnie wydzielanychczynników, wpływ układu autonomicznego na przepływ wieńcowy);

o rezerwa wieńcowa

• krążenie mózgowe

o autoregulacja przepływu mózgowego;

o wpływ grawitacji na krążenie mózgowe;

o rola tlenu i dwutlenku węgla w regulacji światła naczyń mózgowych;

o wpływ zmian ciśnienia śródczaszkowego na przepływ mózgowy (objaw Cushinga);

2. Charakterystyka naczyń mikrokrążenia.

• Właściwości przepływu przez naczynia włosowate

• Procesy wymiany przez ścianę naczyń włosowatych (procesy dy fuzji, filtracji i reabsprpcji)

• Mechanizmy regulacji mikrokrążenia

o autoregulacja przepływu

o przekrwienie czynnościowe i reaktywne

• Rola komórek śródbłonka w regulacji mikrokrążenia

14 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Wykład 11. Układ przedsionkowy. Opuszkowe, mostowe i śródmózgowe obszary kontrolujące ruch. Kora ruchowa. Zwoje podstawy. Móżdżek.

1. Budowa i funkcje aparatu przedsionkowego.

• Mechanizm przetwarzania sygnału w komórkach włosowych.

• Funkcja kanałów półkolistych. Przekazywanie pobudzenia do nerwu przedsionkowego.

• Funkcja woreczka i łagiewki.

• Połączenia nerwowe aparatu przedsionkowego.

• Jądra przedsionkowe. Układ przedsionkowo-rdzeniowy.

• Regulacja napięcia mięśniowego i równowagi ciała przez układ przedsionkowy.

• Interakcja układu przedsionkowego z układem wzrokowym - odruch przedsionkowo-oczny, oczopląs porotacyjny i lokomocyjny.

2. Organizacja i czynność móżdżku

• Podział czynnościowy móżdżku.

• Organizacja neuronalna kory móżdżku struktury kory móżdżku.

• Połączenia móżdżku.

• Rola móżdżku w utrzymaniu postawy ciała, regulacji napięcia mięśniowego, koordynacji ruchów dowolnych.

• Efekty uszkodzenia móżdżku

3. Kora ruchowo-czuciowa

• Organizacja neuronów kory motorycznej i połączenia z innymi obszarami kory mózgowej etapy tworzenia ruchu.

• Zstępujące drogi ruchowe - drogi korowo-rdzeniowe, drogi ruchowe pochodzące z pnia mózgu.

4. Jądra podstawy

• Regulacja czynności motorycznej przez jądra podstawy (pętla skorupy, pętla jądra ogoniastego).

• Mechanizm planowania i wykonywania ruchów dowolnych

Seminarium i Ćwiczenie 14. Czynność bioelektryczna mózgu (EEG). Rytmy biologiczne. Fizjologia snu i czuwania. Organizacja struktur układu limbicznego.

Czynność bioelektryczna mózgu (EEG).

1. Teoretyczne podstawy występowania czynności bioelektrycznej mózgu.

2. Podstawowe fale i analiza zapisu EEG.

3. Epilepsja, zapis EEG w trakcie stanów absencyjnych, epilepsji skroniowej i uogólnionych wyładowań epileptycznych.

4. Patofizjologiczne podłoże zespołów napadowych

Sen.

1. Dobowa rytmika snu i czuwania.

2. Rola tworu siatkowatego – opuszki, śródmózgowia, wzgórza i podwzgórza w regulacji stanu czuwania i snu.

3. Fazy i okresy snu u człowieka. Analiza zapisu EEG w śnie wolnofalowym i fazie snu REM. Charakterystyka poszczególnych faz snu.

4. Charakterystyka i znaczenie fizjologiczne snu REM i NREM.

5. Zaburzenia snu: narkolepsja, zespół snu z bezdechem (obturacyjny bezdech), somnambulizm, zaburzenia snu w depresji.

Rytmy biologiczne.

1. Definicja i rodzaje rytmów biologicznych.

2. Synchronizator biologiczny, zegar biologiczny.

3. Neurofizjologiczny mechanizm sterowania rytmem okołodobowym czynności fizjologicznych (w tym wydzielania hormonów) i psychicznych.

4. Desynchronizacja rytmów biologicznych

Układ limbiczny

1. Charakterystyka struktur układu limbicznego ze szczególnym uwzględnieniem ciała migdałowatego i jego połączeń z innymi obszarami mózgu. Funkcja kory przedczołowej

2. Interakcja pomiędzy układem limbicznym i autonomicznym.

Fizjologia zachowania.

1. Zachowanie wrodzone - odruch bezwarunkowy, instynkt, imprinting, popęd, zaspakajanie popędu.

2. Zachowanie nabyte w wyniku uczenia asocjacyjnego - klasyczny odruch warunkowy, instrumentalny odruch warunkowy, instrumentalne odruchy obronne

3. Pamięć stanów emocjonalnych w tym warunkowanie reakcji strachu i stany lękowe. Układ nagrody i kary. Regulacja nastroju

Uczenie się i pamięć.

1. Pojęcie uczenia się i pamięci. Podział pamięci. Poglądy na istotę śladu pamięciowego. Długotrwałe wzmocnienie synaptyczne i długotrwała depresja synaptyczna.

2. Metody oceny koncentracji uwagi i zapamiętywania. Amnezja wsteczna i następcza.

3. Patofizjologia zaburzeń nastroju oraz psychoz (zespoły depresyjne, choroba afektywna dwubiegunowa, schizofrenia).

4. Zespoły otępienne (choroba Alzheimera, otępienie naczyniopochodne).

15 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Wykład 12. Postawy anatomiczne i biofizyczne procesu oddychania

1. Funkcjonalna anatomia układu oddechowego – fizjologiczne znaczenie poszczególnych przestrzeni anatomicznych. Sprzężenie krążeniowo-oddechowe.

2. Budowa i funkcja drzewa oskrzelowego, mięśnie oddechowe.

3. Unerwienie dróg oddechowych.

4. Struktura i funkcja pęcherzyka płucnego, wymiana gazowa.

5. Jama opłucnej, geneza ciśnienia w jamie opłucnej , zależność ciśnienia od fazy cyklu oddechowego – odma gazowa, wentylowa, pojęcie czynnościowej pojemności zalegającej.

Seminarium i Ćwiczenie 15. Podstawy anatomiczne i biofizyczne procesu oddychania.

1. Biomechanika cyklu oddechowego.

2. Objętość i pojemność płuc. Przestrzeń martwa – fizjologiczna, anatomiczna.

3. Wentylacja minutowa płuc, wentylacja przestrzeni martwej, wentylacja pęcherzykowa, transport gazów.

4. Opory układu oddechowego – sprężyste, niesprężyste, przepływu, podatność klatki piersiowej i płuc.

5. Napięcie powierzchniowe. Funkcja surfaktantu.

6. Praca mięśni oddechowych.

7. Przeciek płucny. Krążenie płucne. Budowa ściany naczyń krążenia płucnego. Ciśnienie i opór przepływu w krążeniu płucnym.

8. Regulacja światła naczyń płucnych, wpływ prężności tlenu na mięśnie gładkie naczyń płucnych.

9. Nerwowa i humoralna regulacja czynności układu oddechowego.

10. Chemiczna i nerwowa regulacja oddychania, powstawanie wzorca oddechowego – patologiczne wzorce oddechowe. Regulacja ośrodka oddechowego; receptory ośrodkowe i obwodowe. Receptory dróg oddechowych i płuc oraz związane z nimi odruchy ( kaszel, ziewanie, reakcja na wdychanie substancji toksycznych).

16 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Wykład 13. Fizjologia krwi.

1. Rola erytropoetyny.

2. Budowa i funkcje erytrocytów

3. Hemoglobina - rodzaje, właściwości

4. Krzywa dysocjacji hemoglobiny - definicja, czynniki wpływające na zmianę jej charakteru

5. Transport tlenu i dwutlenku węgla we krwi

6. Podział i funkcje leukocytów

7. Funkcje płytek krwi

Seminarium i Ćwiczenie 16. Fizjologia krwi.

1. Badanie morfotyczne krwi (morfologia) - przydatność kliniczna

2. Gospodarka żelaza. Badania biochemiczne

3. Grupy krwi, konflikt serologiczny w grupach głównych, próba krzyżowa - definicja, zastosowanie kliniczne

4. Hemostaza - rola śródbłonka, płytek krwi i czynników krzepnięcia

5. Układ fibrynolizy

6. Endogenne antykoagulanty

7. Kliniczne wskaźniki hemostazy - czas krwawienia, krzepnięcia, protrombinowy

8. Przydatności kliniczna Odczynu Biernackiego (OB)

9. Zmiany patologiczne w układzie czerwonokrwinkowym - niedokrwistości, policytemie, hemoglobinopatie, hemoglobinuria

10. Przyczyny niedoboru i nadmiaru żelaza w organizmie - wybrane jednostki chorobowe

11. Zmiany patologiczne w układzie białokrwinkowym - leukocytoza, leukopenia

12. Zaburzenia hemostazy. Skazy krwotoczne. Niedobory endogennych antykoagulantów

Wykonanie ćwiczenia:

1. Zaliczenie testu jednokrotnego wyboru („wejściówka”).

2. Próby krzyżowe i grupy krwi

3. Pomiar OB, hematokrytu, oporności osmotycznej erytrocytów

4. Ocena układu krzepnięcia i morfologii krwi w oparciu o przypadki kliniczne

17 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Wykład 14. Fizjologia kliniczna układu oddechowego.

Seminarium i Ćwiczenie 17. Fizjologia kliniczna układu oddechowego.

1. Podstawowe testy diagnostyczne układu oddechowego (spirometria).

Wykonanie ćwiczenia:

1. Zaliczenie testu jednokrotnego wyboru („wejściówka”).

2. Wykonanie próby spirometrycznej

3. Wyznaczenie wskaźnika Tiffenau

4. Wyznaczenie natężonego przepływu wydechowego za pomocą przepływomierza szczytowego

18 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Wykład 15. Neuroendokrynna regulacja głodu i sytości

1. Neuroendokrynna regulacja głodu i sytości

2. Układ oreksygeniczny i anoreksygeniczny

3. Rola leptyny i insuliny

4. Hormony układu pokarmowego wpływające na pobór pokarmu

Seminarium i Ćwiczenie 18. Fizjologia układu pokarmowego.

1. Ogólna struktura układu pokarmowego człowieka.

2. Autonomiczny układ jelitowy.

3. Motoryka przewodu pokarmowego.

4. Czynności wydzielnicze gruczołów trawiennych i ich regulacja (wydzielanie śliny, żołądkowe, trzustkowe, jelitowe).

5. Trawienie i wchłanianie (wody, elektrolitów, witamin, węglowodanów, białek, tłuszczów).

6. Budowa i funkcje wątroby

7. Budowa i funkcje trzustki

8. Krążenie wątrobowe - odrębności czynnościowe i anatomiczne

19 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Wykład 16. Czynność endokrynna trzustki

1.Insulina

• biosynteza i budowa insuliny

• neurogenna i hormonalna kontrola wydzielania insuliny, rola układu autonomicznego, substratów i hormonów przewodu pokarmowego

• mechanizm działania insuliny, receptory insuliny, regulacja receptorów insuliny, wewnątrzkomórkowe przekaźniki działania insuliny

• regulacja gospodarki węglowodanowej, lipidowej i białkowej przez insulinę

2.Glukagon

• neurogenna i hormonalna regulacja wydzielania glukagonu

• mechanizm działania glukagonu

• regulacja gospodarki węglowodanowej i lipidowej przez glukagon

Seminarium i Ćwiczenie 19. Czynność wewnątrzwydzielnicza trzustki. Cukrzyca.

1. typy cukrzycy

2. patomechanizm cukrzycy

3. zaburzenia metabolizmu w cukrzycy

4. skutki hiperglikemii i hiperlipidemii, oporność na insulinę

5. cukrzyca a otyłość

6. wyspiarki trzustki

7. hipoglikemia

20 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Kolokwium II

Seminarium podsumowujące

1. Wygłoszenie referatów przygotowanych przez studentów

2. Omawianie zagadnień z II bloku zajęć

21 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Wykład 17. Fizjologia układu moczowego.

1. Anatomia czynnościowa nerek.

2. Struktura i funkcja nefronu.

3. Odrębności czynnościowe i anatomiczne krążenia nerkowego.

4. Mechanizm i regulacja powstawania moczu pierwotnego (filtracja kłębuszkowa: błona filtracyjna, efektywne ciśnienie filtracyjne).

5. Transport kanalikowy. Równowaga kłębuszkowo-kanalikowa.

6. Zagęszczanie i rozcieńczanie moczu: wzmacniacz i wymiennik przeciwprądowy, rola mocznika.

Seminarium i Ćwiczenie 21. Fizjologia układu moczowego.

1. Regulacja przepływu nerkowego i transportu kanalikowego – neurogenna (unerwienie nerek, odruchowa regulacja), hormonalna i humoralna (układ renina – angiotensyna – aldosteron, wazopresyna, endoteliny, tlenek azotu, peptydy natriuretyczne, dopamina, adrenomodullina, cytokiny).

2. Diureza presyjna. Inne przyczyny zmian diurezy.

3. Pojęcie klirensu nerkowego. Klirens kreatyniny – metody wyliczania (wzór Cockrofta - Gaulta i reguła MDRD), znaczenie kliniczne.

4. Analiza składu moczu ostatecznego, interpretacja badania ogólnego moczu.

5. Regulacja gospodarki wapniowo- fosforanowej przez nerki.

6. Hormonalna funkcja nerek (erytropoetyna, witamina D).

7. Rola nerek w regulacji ciśnienia tętniczego.

22 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Wykład 18. Fizjologia gospodarki wodno-elektrolitowej

1. Objętość i skład przestrzeni wodnych.

2. Skład jonowy oraz osmolarność płynów ustrojowych.

3. Mechanizmy regulujące wewnątrzustrojowe przemieszczanie wody i elektrolitów

4. Regulacja objętości komórek.

5. Bilans wodny, sodowy, potasowy, wapniowo-fosforanowy.

Seminarium i Ćwiczenie 22. Fizjologia równowagi kwasowo-zasadowej.

6. Kwasy lotne i nielotne.

7. Układy buforowe zewnątrz-wewnątrzkomórkowe.

8. Rola nerek i układu oddechowego w utrzymaniu stałego pH.

9. Metody oceny równowagi kwasowo-zasadowej.

10. Regulacja pH płynu mózgowo-rdzeniowego.

11. Pierwotne i wtórne zaburzenia równowagi kwasowo–zasadowej:

• kwasica (oddechowa, metaboliczna – przyczyny);

• zasadowica (oddechowa, metaboliczna – przyczyny).

• mechanizmy kompensacyjne w pierwotnych zaburzeniach równowagi kwasowo–zasadowej (zasady kompensacji oddechowej i nerkowej).

• wpływ zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej na gospodarkę elektrolitową.

12. Wpływ treningu na równowagę kwasowo-zasadową.

23 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Wykład 19. Fizjologia wysiłku fizycznego. Energetyka wysiłkowa.

1. Źródła energii do pracy mięśni szkieletowych.

2. Wykorzystanie źródeł energii w zależności od rodzaju, czasu trwania i intensywności wysiłku.

3. Spoczynkowe i wysiłkowe pochłanianie tlenu.

4. Deficyt i dług tlenowy. Równowaga czynnościowa podczas pracy fizycznej.

5. Współczynnik oddechowy.

6. Współczynnik pracy użytecznej.

7. Metody pomiaru wydolności i ich uzasadnienie fizjologiczne

Seminarium i Ćwiczenie 23. Fizjologia wysiłku fizycznego.

1. Klasyfikacja wysiłków fizycznych:

• wysiłki dynamiczne i statyczne

• wysiłki lokalne i ogólne

• wysiłek submaksymalny i maksymalny

2. Wydolność tlenowa: czynniki decydujące o ilości tlenu dostarczanego do tkanek przez układ krążenia reguła Ficka

3. Adaptacja do dynamicznego i statycznego wysiłku fizycznego

• układu krążenia

• układu oddechowego

4. Wpływ pozycji ciała na zmiany parametrów hemodynamicznych podczas wysiłków fizycznych

5. Zmiany hormonalne w trakcie wysiłku

6. Wpływ regularnych wysiłków fizycznych na wydolność człowieka

7. Wpływ wieku, płci i wydolności fizycznej na adaptację do wysiłku fizycznego

8. Adaptacja do wysiłku fizycznego osób z chorobami układu krążenia i układu oddechowego. Tolerancja wysiłkowa osób po transplantacji serca.

9. Przeciwwskazania do wykonywania wysiłków statycznych lokalnych i ogólnych.

10. Elektrokardiografia wysiłkowa: Wartość diagnostyczna elektrokardiografii wysiłkowej w chorobie niedokrwiennej serca, nadciśnieniu tętniczym i zaburzeniach rytmu serca. Wskazania i przeciwwskazania do wykonania testu wysiłkowego.

11. Korzystne efekty treningu fizycznego w wybranych schorzeniach (choroby układu krążenia, cukrzyca, POCHP, astma oskrzelowa).

12. Ujemne skutki przetrenowania (zespół przetrenowania).

24 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Wykład 20. Oś podwzgórze - przysadka - tarczyca. Oś podwzgórze - przysadka - nadnercza.

1. Systemy kontroli hormonalnej- koncepcja homeostazy:

• podwzgórzowe hormony uwalniające i hamujące, hormony przedniego płata przysadki

• osie podwzgórzowo- przysadkowe i sprzężenie zwrotne

2. Gruczoł tarczowy

• budowa tarczycy, rozmieszczenie i metabolizm jodu

• biosynteza, uwalnianie i transport hormonów tarczycy

• regulacja wydzielania hormonów tarczycy, TRH i TSH

• skutki fizjologiczne działania hormonów tarczycy

• nadczynność i niedoczynność tarczycy- przyczyny, efekty kliniczne

3. Kora nadnerczy

• morfologia kory nadnerczy

• biosynteza i struktura hormonów kory nadnerczy

• regulacja wydzielania CRH, ACTH i hormonów kory nadnerczy (kortyzolu )

• transport do tkanek docelowych i metabolizm hormonów kory nadnerczy

• działanie glikokortykoidów

• nadczynność i niedoczynność kory nadnerczy- przyczyny

Seminarium i Ćwiczenie 24. Hormonalna regulacja wzrostu i metabolizmu - podstawy fizjologiczne. Zjawisko stresu. Dr Chmielewski

Hormonalna regulacja wzrostu i metabolizmu

Regulacja wydzielania i mechanizm działania hormonu wzrostu, specyfika i selektywność działania poszczególnych czynników wzrostu w narządach i tkankach

Stres

1. Koncepcje stresu. Adaptacyjne znaczenie stresu.

2. Hormony stresowe (oś przysadkowo podwzgórzowo nadnerczowa, wazopresyna).

3. Zmiany aktywności układów neurotransmisyjnych mózgu. Pobudzenie układu współczulnego.

4. Reakcja organizmu na stres ostry i przewlekły.

5. Wpływ stresu na rozwój chorób psychicznych oraz układu sercowo naczyniowego.

6. Pourazowe zaburzenia stresowe.

25 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Wykład 21. Regulacja hormonalna homeostazy ustrojowej wapnia.

• 1. hormonalna regulacja metabolizmu wapniowo-fosforanowego,

• 2. Osteoporoza Definicja. Podział- pierwotna i wtórna. Czynniki ryzyka. Patomechanizmy. Objawy. Metody badań.

Seminarium i Ćwiczenie 25. Energetyka spoczynkowa.

1. Tkanka tłuszczowa jako źródło i miejsce docelowe działania hormonów.

2. Rzeczywista i należna masa ciała.

3. Podstawowa i spoczynkowa przemiana materii.

4. Bilans energetyczny organizmu.

5. Zasady prawidłowego żywienia.

6. Metody pomiaru wydatku energetycznego u człowieka (kalorymetria bezpośrednia i pośrednia).

26 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Wykład 22. Fizjologia układu rozrodczego. Hormonalna regulacja funkcji rozrodczych.

1. Znaczenie hormonów w życiu płodowym w tworzeniu wewnętrznych i zewnętrznych narządów płciowych

2. Znaczenie hormonów w życiu płodowym w tworzeniu poczucia psychicznego płci

3. Regulacja wydzielania i mechanizm działania hormonów płciowych u kobiet i mężczyzn.

Seminarium i Ćwiczenie 26. Fizjologia układu rozrodczego.

1. Cykl miesiączkowy (zmiany poziomu hormonów, zmiany błony śluzowej macicy i narządów płciowych).

2. Okres dojrzewania i pokwitania. Menopauza. Andropauza.

3. Ciąża

• Zapłodnienie i zagnieżdżenie komórki jajowej.

• Jednostka matczyno-płodowo łożyskowa (wymiana matka-płód, rola hormonalna jednostki matczyno-płodowej).

• Rozwój płodu (krążenie płodowe, układ oddechowy, układ pokarmowy).

• Zmiany w organizmie kobiety ciężarnej (hormonalne, metaboliczne, dotyczące następujących układów: krążenia, oddechowego, moczowego oraz pokarmowego).

4. Poród. Laktacja.

Wykonanie ćwiczenia:

3. Zaliczenie testu jednokrotnego wyboru („wejściówka”).

4. Uzupełnienie zadań z zakresu omawianego materiału.

27 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Seminarium i Ćwiczenie 27. Warunki ekstremalne.

1. Mechanizmy adaptacji człowieka do warunków ekstremalnych

• Oddychanie w warunkach obniżonego ciśnienia atmosferycznego

• Aklimatyzacja do niskiego ciśnienia parcjalnego tlenu

• Wpływ podwyższonego ciśnienia na organizm

2. Przebieg zmian adaptacyjnych w zakresie wydolności tlenowej w warunkach treningu wysokościowego.

3. Wpływ treningu wysokościowego na reakcje fizjologiczne w warunkach normobarycznej hipoksji.

4. Ocena podatności zawodników na czynnik hipoksyczny.

5. Wpływ treningu i przebywania w różnych warunkach otoczenia na objętość osocza i całkowitą masę hemoglobiny.

6. Fizjologia i patofizjologia nurkowania.

Wykonanie ćwiczenia:

1. Zaliczenie testu jednokrotnego wyboru („wejściówka”).

28 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Seminarium i ćwiczenie 28. Fizjologia kliniczna - zintegrowane podejście, wybrane aspekty.

1. Mechanizmy sprzężenia zwrotnego ujemnego i dodatniego (podsumowanie, przykłady kliniczne)

2. Reakcje adaptacyjne układu krążenia na zmianę pozycji ciała.

3. Reakcje adaptacyjne układu krążenia do wysiłku fizycznego.

4. Krwotok - mechanizmy kompensacyjne; dekompensacja masywnego krwotoku.

5. Dysfunkcje autonomiczne - przypadki kliniczne (Zespół Shy-Drager, guz chromochłonny, cukrzyca).

29 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Seminarium podsumowujące

• Wygłoszenie referatów przygotowanych przez studentów

• Omawianie zagadnień z III bloku zajęć

30 TYDZIEŃ DYDAKTYCZNY

Kolokwium III

Przedstawienie omawianych zagadnień w formie prezentacji .ppt

Dyskusja, omawianie przypadków klinicznych