Komunikacja kulturowa XX wieku i czasów najnowszych (sytuacja polska i europejska): ikonosfera, audiosfera, logosfera WH-KU-W-KKXXW
Wykład (WYK) Semestr zimowy 2011/12

Anderson B., Wspólnoty wyobrażone, przeł. S. Amsterdamski, Kraków 1997.

Arendt H., Korzenie totalitaryzmu, tłum. M. Szawiel i D. Grinberg, Warszawa 2008, T. 1.

Bachelard G., Dom rodzinny i dom oniryczny, przeł. A Tatarkiewicz, [w]: tegoż, Wyobraźnia poetycka, wyb. H. Chudak, wstęp. J. Błoński, Warszawa 1975;

Barthes R., Mitologie, tłum. A. Dziadek, Warszawa 2000.

Bauman Z., Nowoczesność i Zagłada, przeł. T. Kunz, Kraków 2009.

Berlin I., Apoteoza woli romantycznej, [w:] tegoż, Pokrzywione drzewo człowieczeństwa, Warszawa 2004.

Berlin I., Korzenie romantyzmu, przeł. A. Bartkowicz, Poznań 2004,

Billig M., Banalny nacjonalizm, tłum. M. Sekerdej, Kraków 2008.

Dmowski R., Żydzi [w:] tegoż, Przewrót wyd. III Warszawa 1936.

Focault, M., Porządek dyskursu, przeł. M. Kozłowski, Gdańsk 2002.

Gajewski K., Poznaj Żyda! Talmud i dusza żydowska, Poznań 1937

Gałczyński K.I., Wybór poezji, oprac. M. Wyka, wyd. VI zmienione, Wrocław 2003.

Głowiński M., Inspiratorzy [w:], tegoż, Skrzydła i pięta, Kraków 2004.

Goetel, F., Pod znakiem faszyzmu, Warszawa 1939.

Gontarz R., Inspiratorzy, „Kurier Polski” 12.03. 1968

Groteska, pod red. i ze wstępem M. Głowińskiego, Gdańsk 2003.

Hobsbawm, E., Wynajdywanie tradycji [w:]Tradycja wynaleziona, red. tenże i T. Ranger, przeł. M. Godyń, F. Godyń, Warszawa 2008.

http://www.history.ucsb.edu/faculty/marcuse/classes/33d/33dTexts/SontagFascinFascism75.htm

Jagiełło M., Próba rozmowy, T. 1, Warszawa 2001 (fragmenty dla chętnych, duży wybór tekstów źródłowych)

Kroński T. Faszyzm a tradycja europejska , [w:] tegoż, Rozważania wokół Hegla, Warszawa 1960, s. 290. (szczególnie: koncepcja historii jako części dyskursu ideologicznego).

Lipski, J.J., Katolickie Państwo Narodu Polskiego, Londyn 1994.(jak wyżej, szczególnie rozdział Antysemityzm ONR – Falangi)

Melbechowska-Luty A., Posągi i ludzie, Warszawa 2005.

Piasecki S., Nowy romantyzm, „ABC Literacko-Artystyczne” 1934, nr 24, przedruk w: S. Piasecki, Prosto z mostu. Wybór publicystyki literackiej, wyb. i oprac. M. Urbanowski, Kraków 2003.

Pietrkiewicz J., Wiersze i poematy, Warszawa 1938;

Przekład polski w: Fascynujący faszyzm. „Magazyn. Sztuki” 1996 nr 4 s.122-137.

Reutt, A., Andruszkiewicz Z., Apostołowie, „Walka Młodych”, [wiosna 1968]

Ricoeur, P., Pamięć, historia, zapomnienie, przeł. J. Margański, Kraków 2006.

Said E.W., Orientalizm, przeł. M. Wyrwas-Wiśniewska, Poznań 2005.

Schmitt C., Pojęcie polityczności (PDF.)

Skwarczyński A., Romantyzm polski, [w:] tegoż, Myśli o nowej Polsce, wyd. II, Warszawa 1934.

Smith A.D., Kulturowe podstawy narodów, przeł. W. Usakiewicz, Kraków 2009.

Sontag S., Fascinating Fascism, oryginał dostępny na:

Sztuka w świecie znaków, przeł B. Żyłko, Kraków 2002.

Świętochowski A., Genealogia teraźniejszości, Warszawa 1936.

Turey K., Konstrukcja pojęcia romantyzmu jako zagadnienie teorii prądów, „Pamiętnik Literacki” 1937, z. II.

Urbanowski M., Ciemność i pustka?, [w:] tegoż Prawą stroną literatury polskiej, Kraków 2007.

Waldenfels B., Topografia obcego, przeł. J. Sidorek, Warszawa 2002.

Webber Max, Etyka absolutna a polityka, [w:] Idem, Polityka jako zawód i powołanie (PDF.)

Weil, S., Władza słów [w:] Słowo w kulturze, red. M. Boni, G. Godlewski, A. Mencwel, Warszawa 1991.

White H., Poetyka pisarstwa historycznego, pod red. E Domańskiej, M. Wilczyńskiego, Kraków 2000.

Zizek S., Raduj się swoim narodem jak sobą samym!, przeł. A. Chmielewski, Nowa Krytyka, nr 10, 1999.

Obecność na zajęciach oraz końcowy egzamin ustny

Kulturowy kontekst jest nie tylko składnikiem ideologicznej czy retorycznej perswazji, może stać się również antidotum na manipulację, a znajomość toposów, budowy struktur mitycznych czy „ahistorycznej” historii idei pozwala zdemitologizować dyskursy ofensywne, próbujące wpłynąć na zdolność właściwego analizowania informacji. Na przykładzie analiz XX wiecznych totalitaryzmów, tekstów generowanych przez dyskursy władzy ( ideologicznych, publicystycznych, teoretycznych i źródłowych, czy ikonografii lub analizy przestrzeni) zostaną poruszone ogólniejsze problemy, mające ukazać komunikację kulturową jako w zasadzie przeciwieństwo komunikacji rozumianej personalistycznie, a nawet społecznie. Na przykładzie negatywnym w drodze dyskusji i wspólnych analiz konstytuować się będzie kolejny, ważniejszy element XX-wiecznego myślenia komunikacyjnego – etyczny (problem Prawdy i/w prezentacji, roszczeń prawdziwościowych w dyskursie władzy i d. demokratycznym). Kwestie wartości uniwersalnych zostaną wprowadzone jako odpowiedź na manipulację sferą etyczną, proces umiejętnie woalowany we współczesnych fabułach kulturowych. Analiza mowy nienawiści (na przykładzie antysemityzmu), dyskursu kolonialnego (i jego kategorii), nowoczesnej (oraz współczesnej) mitografii politycznej i/jako narracji historycznej, pozwoli wyłonić podstawowe kategorie współczesnej humanistyki – obcego i innego, przeciwnika i wroga, kwestie tożsamości narodowej i kulturowej, wymyślonej/konstruowanej w oparciu o techniki perswazyjne, praktyki propagandowe lub dyskurs symboliczny, czy nawet – topografię przestrzenną nowoczesnych przestrzeni urbanistycznych (kategorie: centrum, peryferii, miejsca pamięci). Kwestie wymyślonych historii i manipulacji sferą ikoniczno-symboliczną, oraz umiejętność odczytywania intencji nadawców, ich założonych (bądź nieświadomie wygenerowanych) celów powinny owocować umiejętnością użycia przez słuchaczy powyższych kategorii teoretycznych w sytuacjach prozaicznych i zwyczajnych.

Zajęcia mają na celu ukazanie, w jaki sposób perspektywy doraźne – polityczne, ideowe , społeczne oraz uwarunkowania kulturowe, wpływają na dzieło (tekst kultury), jak bywa ono dostosowywane do założeń, albo też – „samo” zmienia swoją strukturę, najczęściej stanowiąc naturalną odpowiedź na zmieniające się warunki kulturowego otoczenia (wtedy jedne formy sztuki stają się bardziej przydatne inne – popadają w zapomnienie, bądź, najczęściej, usuwane są do lamusa – w wyniku polemik między autorami a publicznością, symultanicznie krążącymi w przestrzeni kulturowej „językami władzy” [dyskursami], bądź też skonfliktowanymi ze sobą kodami legitymizacji, które okazują się kodami wyparcia i wykluczenia]). Wówczas tekst , w którym takie opozycje znajdziemy, przestaje być jedynie propagandową tubą jedynie słusznego światopoglądu. Staje się bowiem tekstem pośrednikiem, sukubem, nośnikiem nowych form teatralizacji dyskursu publicznego. Paradoksalnie, zyskując stygmaty doraźności – wyprowadza dyskursy polityczny, społeczny i instytucjonalny z impasu, w którym niechybnie znajdują się one jako języki bardzo skonwencjonalizowane, sztuczne, o ograniczonym terminie ważności (w odróżnieniu od „długiego trwania”, jakie przysługuje metaforom, symbolom i rytuałom, a także w sposób szczególny – alegoriom).

Zgodnie z założeniami kulturowej (antropologicznej) teorii tekstu – literatura, ikona, przedstawienie znajdują się w sieci różnorodnych uwikłań, ciśnień towarzyszących ich istnieniu społecznemu i instytucjonalnemu. To ze względu na nie – osiągają one i utrzymują swoją tożsamość do czasu, kiedy same przestaną być funkcjonalny (szczególnie w ponowoczesnym, „płynnym” świecie). Prezentacje pielęgnują swoją tożsamość do momentu utraty „wpływu” na rzeczywistość, dezaktualizacji wiązań wewnętrznych, które niegdyś zapewniały integralność i ważkość jego przekazowi. Teksty takie istnieją zatem nie tyle ze względu na znaczenie „uniwersalne” (często teksty polityczne i ideologiczne, pomniki, czy zorganizowane przestrzenie w ogóle nie posiadają owej postulowanej przez tradycyjny odbiór arcydzieła „głębi”, a zrozumiałe stają się dopiero dzięki rekonstrukcji swoich kontekstów) – najszersze i zarazem – najbardziej wysublimowane, co do którego zgodzono się, iż będzie ono znaczeniem właściwym, a więc – najbardziej demokratycznym, pokazowym i koncyliacyjnym dla wszystkich pokoleń czytelników dzieła. Motyw negocjowania znaczeń w przestrzeni publicznej bądź ich narzucania, a także w związku z tym – historia i pisanie rzeczywistością jako narracje, historyk jako twórca (lub odtwórca) przestrzeni narracyjnej – także pojawią się jako temat zajęć .

Kulturowa ontologia tekstu, przekazu ikonograficznego umieszcza ich znaczenia wśród uwikłań historycznych i ideologicznych, społecznych i narracyjnych topoi, rezygnuje zatem z uprzywilejowanego statusu autonomii merytorycznej i strukturalnej właściwej każdemu rodzajowi przedstawień. Autonomii takiej uzyskać nie sposób – dowodzi tego choćby metodologiczny bricolage – strategia używania wielu, należących do różnych szkół metodologicznych, narzędzi, wówczas, kiedy tekst „upomni” się o nie w trakcie lektury mającej ambicje narracyjne (budowania pełnego, nasyconego obrazu dzieła prze sięgnięcie do innych dzieł), i społeczne (ze względu na właściwość uogólnienia, którą literatura dysponuje, a krytyka stosuje do szeregu różnych, istniejących symultanicznie lub diachronicznie tekstów, budujących obraz współczesności). Kwestia użycia każdego z języków, funkcjonujących w metodologiach humanistycznych kategorii (np. pojęcie „nowoczesności”) oraz merytoryczne logiczne i kulturowe granice ich wykorzystywania (np. kwestia nowoczesność – antysemityzm) będzie powracała w trakcie konwersatoriów.

Ponadto, oczywiście, celem zajęć powinno być wspólne wypracowanie „metodologii” tekstu drugorzędnego, publicystycznego czy popularnego, który nie ma ambicji artystycznych, literackich, w sposób zdecydowany jednak wpływa kształtuje i organizuje – stosunek „ja” realnego do rzeczywistości par exellance.