(in Polish) Historia kultury XIX wieku-wykład

Można uznać, że wiek XIX był ostatnią epoką o dominującym wpływie literatury na kulturę. Ze względu na tę specyfikę okresu kulturowego (okresów kulturowych) omawianych na zajęciach szczególnie istotne stanie się omówienie podstawowych zagadnień i prądów literacko-artystycznych w wieku XIX, które dotychczas mają niebagatelny wpływ na kulturę europejską.

W trakcie zajęć omówione zostaną także pewne zagadnienia teoretyczne, niezbędne do zrozumienia omawianych lektur i ich znaczenia kulturowego.

Historia kultury XIX wieku z obszernym przypisem do arcydzieła Bolesława Prusa. Nie jest to próba syntezy, raczej analiza kluczowych problemów kulturowych.

Ważny jest też zarys tła, czyli przemiany polityczno- społeczne, jakie zachodziły w XIX wieku.

"Lalka", rzecz jasna, będzie tu ilustracją niektórych zjawisk, także dowodem, jak duże znaczenie poznawcze ma dla nas powieść realistyczna. Ale bez obawy: ten wykład nie będzie należał do dziedziny litertutoznawstwa, skorzysta tylko z niego

XIX WIEK

ALBO WIELOWĄTKOWY KOMENTARZ DO „LALKI” BOLESŁAWA PRUSA

1. Świat pana Ignacego, żyjącego Wiosną Ludów, kiedy to walczył na Węgrzech, sięga jeszcze wieku XVIII, Wokulski patrzy poza granice kolejnego. Zacznijmy więc od CHRONOLOGII. Kiedy zaczął się i kiedy skończył wiek i jak wyglądał mapa ówczesnej Europy?

2. Życie ludzi. Czy kiedykolwiek wcześniej Europa i Polska doświadczyła takiego rozwarstwienia społecznego? Słowem mowa będzie o dziewiętnastowiecznej CODZIENNOŚCI.

3. REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA już się zaczęła, teraz nabiera rozpędu, ale bez przesady

a) Na maszyny latające, o których marzył idealista Ochocki trzeba jeszcze poczekać, z tym, że kolej pędzi już na całego.

b) Świat się więc nieco kurczy. Pan Ignacy może pojechać odpocząć, ale ostatecznie rezygnuje

c) c) Fabryka. Wokulski jej nie założył, bo wyjechał, ot romantyk, do Paryża, ale powiedzieć o niej trzeba.

4. Czy istnieje metal lżejszy od powietrza, który profesor Geist pokazał w ścisłej tajemnicy Wokulskiemu? Tymczasem porozmawiajmy o tym, co wiadomo o dziewiętnastowiecznej NAUCE

5. Spójrzmy chwilę na subiektów ze składu Wokulskiego, toż to cały przegląd DOKTRYN POLITYCZNYCH

a) Lisiecki jest nacjonalistą i antysemitą

b) Klejn socjalistą

c) Mraczewski? Bawidamkiem, co może jest i najlepszą opcją z możliwych

d) Pan Rzecki? Bonapartysta bez Bonapartego

6. Łęccy? Świat się zmienia i tylko Łęccy tego nie zauważają. Wróćmy tymczasm do codzienności, ale w kontekście przemian OBYCZAJU

7. A Pani Izabella poszła do teatru fetować pewnego pseudowirtuoza. Gdyby do Warszawy zawitał wtedy Wieniawski miałby kogo. W każdym razie wiek XIX to stulecie romantyzmu w MUZYCE: pieśni, programów, poematów symfonicznych oraz kompozytorów, którzy – jak Morrison - żyli szybko i umierali młodo (może z wyjątkiem Brahmasa. I Brucknera. I Mallera. OK. poddaje się.

8. W malarstwie nikt w „Lalce” specjalnie nie gustowała, jeżeli już to w wielkich płótnach pełnych farby i alegorii, ale trzeba mu się przyjrzeć. Ono, nie architektura, było kwintesencją sztuki XIX wieku od klasycyzmu, przez romantyzm, realizm po impresjonizm. Zmieniał się świat, zmieniała się SZTUKA

9. Bolesław Prus pisze „Lalkę”, a literatura XIX wieku wydaje realistyczną POWIEŚĆ, która zmienia oblicze literatury.

10. POEZJA to strata czasu dla ludzi czynu? Wręcz przeciwnie

11. Żyjemy w świecie EMANCYPACJI. Upośledzone grupy społeczne wołają o prawa obywatelskie, ale czy je otrzymują? Na chwilę cofniemy się tu jeszcze do XVIII wieku

a) Kobiet

b) Chłopów

c) Żydów

12. Hegel! Jego chciał nie czytać żaden szanujący się pozytywista. Metafizyka? Co tam metafizyka w epoce techniki i medycyny. No dobze, ale jaka była ta FILOZOFIA po Kancie?

Literatura:

Historie Polski w XIX wieku. T. 1, Kominy, ludzie i obłoki: modernizacja i kultura Tadeusz Epsztein, Magdalena Gawin, Bogusław Dopart ; pod red. Andrzeja Nowaka ; Muzeum Historii Polski, Towarzystwo Miłośników Historii.

Wykłady z filozofii dziejów. T. 1 / Georg Wilhelm Friedrich Hegel ; w przekł. Janusza Grabowskiego i Adama Landmana ; wstępem poprzedził Tadeusz Kroński.

(Nie)smak w tekstach kultury XIX-XXI wieku, red.: Barbara Zwolińska

Literatura i kultura lat 60. XIX wieku między polityką a prywatnością. Dyslokacje, redakcja naukowa Urszula Kowalczuk, Damian Włodzimierz Makuch, Dawid Maria Osiński